Wdowi garb - objaw przeciążenia szyjnego odcinka kręgosłupa

Wdowi garb jest potocznym określeniem zaburzonej postawy ciała, charakteryzującej się występowaniem wyniosłości tkankowej u podstawy karku. Jest to objaw mięśniowej nierównowagi statycznej, która prowadzi do silnego wysunięcia głowy i barków w przód oraz zaokrąglenia pleców w odcinku piersiowym. Jest to pozycja, w której dochodzi do bardzo dużego przeciążenia struktur w odcinku szyjnym i szyjno-piersiowym, a powstająca wyniosłość jest efektem chronicznego przeciążenia tkanek.

Określenie wdowi garb sugeruje, iż dotyczy ono tylko kobiet, ale mężczyźni również zmagają się z tą przypadłością, jednak w znacznie mniejszym stopniu. Określenie „wdowi garb” wskazuje na negatywne emocje związane ze stratą bliskiej osoby, które przyczyniają się do powstania zaburzenia posturalnego. Warto jednak pamiętać, że tego typu zmiany występują także u osób zamężnych, szczęśliwych i co niestety coraz częstsze również u osób młodych.

Mechanizm powstawania

Wdowi garb jest negatywną konsekwencją zaburzonej postawy ciała, objawiającej się zaokrągleniem pleców w odcinku piersiowym (pogłębiona kifoza piersiowa), wysunięciem głowy i barków w przód (protrakcja) oraz „zamknięciem” klatki piersiowej. Ze względu na wysunięcie głowy w przód dochodzi do pogłębienia lordozy szyjnej, która prowadzi do przeciążania tkanek okołostawowych (więzadła, mięśnie) oraz do zwiększonej kompresji kręgów. Nadmierna protrakcja głowy wpływa także na zaburzenie fizjologicznego ustawienia przejścia szyjno-piersiowego oraz odcinka piersiowego, które ustawiają się w nadmiernym zgięciu (powstaje hiperkifoza piersiowa). Takie zaburzenie, poza efektem wizualnym (garb) prowadzi także do utrudnionego oddychania oraz obniżenia wydolności krążeniowo-oddechowej.

Powstający garb jest efektem bardzo napiętych i przeciążonych mięśni, dlatego też jest to miejsce o zwiększonej wrażliwości na ucisk czy nawet dotyk. Poza napięciem włókien mięśniowych dochodzi także do obrzęku tkanki łącznej i podskórnej, a na powierzchni skóry widoczne są rozgałęziające się naczynka krwionośne (tzw. pajączki).

Czynniki predysponujące do wystąpienia zaburzenia

 Wdowi garb jest zespołem nierównowagi mięśniowo-szkieletowej, do którego wystąpienia predysponują następujące czynniki:

• nawykowe przyjmowanie nieprawidłowych pozycji ciała
• przeciążenia zawodowe
• genetyczne predyspozycje (budowa kręgosłupa)
• zaburzenia w obrębie kręgosłupa – przepukliny, kręgozmyk (poziom C6-C7), pogłębiona lordoza w odcinku szyjnym, przebyta w młodości choroba Scheuermanna
• osteoporoza
• wady wzroku – częste wymuszanie pozycji z wysunięciem głowy w przód
• nadmierna wiotkość stawowa
• „zespół skrzyżowania górnego” (upper crossed syndrome) – jest jedną z bezpośrednich przyczyn wdowiego garbu. Organizm człowieka posiada wzorzec reagowania na sytuacje przeciążeniowe oraz stres, jest to tzw. odpowiedź psychofizyczna. Postawa ciała znajduje się w ścisłych zależnościach ze stanem emocjonalnym i często jest  ona odwzorowaniem emocji jakie kumulują się w ciele. W przypadku wdowiego garbu dochodzi do wytworzenia się patologicznego wzorca nierównowagi mięśniowej, a w konsekwencji utrzymywania się tego stanu, powstaje wał mięśniowy tworzący garb. Wśród negatywnych emocji kumulujących się w odcinku szyjnym kręgosłupa wymienia się:

Zaburzona równowaga mięśniowa w przypadku wdowiego garbu

1. Mięśnie przykurczone

mm. karku, mm. podpotyliczne, mm. piersiowe większe i mniejsze, m. prostownik grzbietu w części lędźwiowej, m. czworoboczny (górna część), m. dźwigacz łopatki

2. Mięśnie osłabione

mm. zginacze szyi, m. czworoboczny (dolna część), m. zębaty przedni, m. prostownik grzbietu w części piersiowej, mm. brzucha, mm. międzyłopatkowej oraz m. najszerszy grzbietu.

Objawy

W początkowej fazie, zaburzenie często przebiega bezobjawowo. Dopiero w miarę upływu czasu dochodzi do wytworzenia się wału mięśniowego w miejscu przejścia szyjno-piersiowego oraz pojawiają się pierwsze objawy:

• dolegliwości bólowe zlokalizowane w odcinku szyjno-piersiowym oraz w okolicy międzyłopatkowej
• parestezje (mrowienie, cierpnięcie) występujące w obrębie kończyn górnych
• ból promieniujący do obręczy barkowej oraz całej kończyny górnej
• zawroty głowy, migreny
• mdłości
• ograniczona ruchomość kręgosłupa – przede wszystkim w odcinku szyjnym i piersiowym
• szumy w uszach
• wzmożone napięcie mięśniowe w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych objawiające się dolegliwościami bólowymi, ograniczeniem ruchomości (sztywność) oraz zgrzytaniem zębami w nocy (bruksizm)
• objawy pseudokardiologiczne (kłucie, ucisk bądź ból w klatce piersiowej) – występujące w przypadku dużego napięcia mięśnia piersiowego większego po stronie lewej

Postępowanie

W związku z tym, iż częstą przyczyną wdowiego garbu są zaburzenia psychogenne, postępowanie musi mieć charakter przyczynowy i poza pracą fizjoterapeuty, wskazana jest także psychoterapia. Podłożem negatywnych zmian mogą być różne przyczyny, które należy ustalić i poświęcić im uwagę na początku terapii:

• problem emocjonalny – psychoterapia
• nawykowe zaburzenia posturalne – edukacja i ćwiczenia postawy ciała
• osteoporoza – terapia ukierunkowana na poprawę mineralizacji kości (suplementacja, ćwiczenia)

Kolejnym etapem postępowania jest terapia ukierunkowana na likwidację dolegliwości bólowych, przykurczy mięśniowych, a także poprawę ukrwienia tkanek oraz dążenie do równowagi mięśniowej. Wśród licznych metod terapeutycznych dobre efekty przynoszą:

• terapia punktów spustowych
• głęboki masaż tkanek
• masaż poprzeczny oraz masaż funkcyjny
• poizometryczna relaksacja mięśni (PIR) –technika ukierunkowana na rozciąganie mięśni, wykonywana w cyklach 8-sekundowych napięć mięśniowych i następującym po nich rozluźnieniu.

• PNF – torowanie nerwowo-mięśniowe wykorzystywane do reedukacji prawidłowych wzorców ruchowych. Praca z wykorzystaniem podstawowych wzorców łopatki pozwala na świadomą kontrolę mięśni oraz poprawę koordynacji nerwowo-mięśniowej.
• Kinesiology taping – zastosowanie mają aplikacje redukujące nadmierne napięcie mięśniowe
• terapia manualna ukierunkowana na poprawę ruchomości w stawach (mobilizacje, manipulacje), a także wzrost elastyczności i przesuwalności tkanek miękkich (masaż poprzeczny, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe)
• autoterapia stanowi bardzo istotny element postępowania. Tylko pełne zaangażowanie ze strony pacjenta gwarantuje sukces terapii. Autoterapia obejmuje samodzielne ćwiczenia korekcji postawy ciała, ćwiczenia rozciągające oraz wzmacniające, a także pracę z napiętymi strukturami (rolowanie rollerem bądź piłeczką, mobilizacje uciskowe).

Wiele uwagi w terapii należy poświęcić zaburzonej równowadze mięśniowej, która ma swoje odzwierciedlenie w nieprawidłowej postawie ciała. Głównym celem jest przywrócenie prawidłowego tonusu mięśniowego w mięśniach nadmiernie napiętych oraz wzmocnienie mięśni osłabionych. Ważna jest kolejność pracy, tzn. terapię należy rozpocząć od normalizacji napięcia w strukturach napiętych, a dopiero później rozpocząć terapię wzmacniającą.
Równie istotnym elementem postępowania jest terapia tkanek miękkich, gdyż wymienione mięśnie mogą generować punkty spustowe oraz punkty maksymalnie bolesne.

Najczęstsze aktywne punkty spustowe w przypadku wdowiego garbu

• pochyłe
• mostkowo-obojczykowo-sutkowy
• dźwigacz łopatki
• czworoboczny
• podpotyliczne

Są one przyczyną dolegliwości bólowych zarówno w mięśniu jak i w zupełnie innych obszarach ciała– ból rzutowany. Terapia tkanek miękkich wpływa na poprawę ukrwienia, co bezpośrednio przekłada się na lepsze odżywienie tkanek oraz prawidłowy odpływ limfy i ubocznych produktów przemiany materii. Efektem pracy z tkankami miękkimi jest poprawa elastyczności, przesuwalności i normalizacja napięcia.

Podsumowanie

Wdowi garb jest zaburzeniem objawiającym się nadmiernym wysunięciem głowy oraz barków w przód, zaokrągleniem pleców oraz zgrubieniem mięśniowym lokalizującym się w okolicy przejścia szyjno-piersiowego. Typowym objawem są dolegliwości bólowe odcinka szyjnego kręgosłupa, a także promieniowanie bólu do barku oraz kończyny górnej.

Terapia wdowiego garbu ukierunkowana jest na korektę postawy ciała, redukcję nadmiernego napięcia oraz reedukację prawidłowych wzorców ruchowych i poprawę koordynacji nerwowo-mięśniowej.

Opracowała mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta