Ból biodra - możliwe przyczyny

Bóle bioder występują u ludzi w różnym wieku, charakteryzują się zarówno przebiegiem nagłym i ostrym, utrudniającym codzienne funkcjonowanie, jak i bardziej przewlekłymi postaciami.  Przyczyn zgłaszanych dolegliwości jest wiele, część z nich ma bezpośrednio podłoże w stawie biodrowym, inne natomiast mają zupełnie inne pochodzenie.

Ustalenie źródła problemu jest kluczowe dla procesów leczenia. Tylko trafna diagnoza pozwala na dobór odpowiednich metod leczenia, a co za tym idzie wpływa na sukces terapeutyczny.

 

Możliwe przyczyny bólu biodra

Przyczyn bólu biodra należy szukać bezpośrednio w samym stawie jak i w strukturach mogących prowokować bóle promieniujące do stawu biodrowego, przede wszystkim w kręgosłupie. Wśród głównych przyczyn dolegliwości bólowych, zlokalizowanych w obrębie stawu, wymienia się:

Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu biodrowego

Dotykają najczęściej osoby po 50 roku życia, ale mogą występować u każdego, również u młodszych pacjentów (najczęściej jako konsekwencja urazów czy wypadków). Pierwsze objawy zmian zwyrodnieniowych to przede wszystkim ból w obrębie pachwiny, promieniujący do stawu kolanowego. Ból ten najczęściej pojawia się po nadmiernym obciążeniu kończyny dolnej. W przypadku zmian zwyrodnieniowych obserwuje się progresję: początkowo ból pojawia się tylko po wysiłku i ustępuje po odpoczynku, następnie ból przechodzi w stan bólu ciągłego, pojawiającego się nawet w spoczynku. Kolejnym ważnym objawem zmian zwyrodnieniowych jest stopniowe ograniczanie ruchomości w stawie, które pacjenci zaczynają zauważać w codziennym funkcjonowaniu. Ograniczenie zakresu ruchu jest wynikiem powstających wyrośli kostnych, nazywanych również osteofitami (widoczne w badaniu RTG), a także narastającej niewydolności mięśni. Wraz z ograniczeniem zakresu ruchu pojawiają się typowe dla zmian zwyrodnieniowych, trzeszczenia i krepitacje. Narastająca niewydolność mięśniowa, prowadzi do zaburzenia wzorca chodu. Obserwuje się unikanie obciążania kończyny w trakcie chodu, co wymusza pracę tułowia (ruchy wahadłowe i rotacyjne tułowia).

Warto pamiętać, iż staw biodrowy charakteryzuje się tym, iż dolegliwości bólowe długo potrafią być utajone. W pierwszych etapach bóle pojawiają się rzadko, częściej po znacznym przeciążeniu. Obserwuje się natomiast dużą korelację stawu biodrowego ze stawem kolanowym, co sprawia, iż nieprawidłowości w stawie biodrowym objawiają się bólem kolana. Można spotkać się z określeniem, że biodro boli w kolanie i jest to bardzo trafne określenie.

Zapalenie kaletki krętarza większego

Objawia się bólem odczuwalnym głęboko w biodrze, określanym również przez pacjentów jako ból piekący z boku biodra. Lokalizacja bólu obejmuje przede wszystkim zewnętrzną stronę biodra, a jego epicentrum znajduje się najczęściej dokładnie nad krętarzem większym kości udowej. Należy pamiętać, iż ból może promieniować w dół do kończyny dolnej, boczną powierzchnią uda.

Istotne nasilenie dolegliwości bólowych obserwuje się przy obciążaniu kończyny dolnej, a także podczas aktywności angażujących stawy biodrowe (chodzenie, bieganie, wchodzenie po schodach, wstawanie po dłuższym siedzeniu). Wśród pozostałych objawów zapalenia kaletki krętarza większego, wymienia się:

• tkliwość palpacyjna okolicy krętarza większego
• ból prowokowany przez ruchy rotacji zewnętrznej oraz przywiedzenie stawu biodrowego
• podwyższone napięcie w obrębie pasma biodrowo-piszczelowego

Uszkodzenie obrąbka stawowego

Charakteryzuje się tępym i rozlanym bólem w obrębie pachwiny lub przodu biodra. Zdarzają się epizody blokowania stawu oraz narastanie sztywności. Obserwuje się również, czy to w badaniu czy swobodnej aktywności, słyszalne klikania i przeskakiwania (pacjenci określają jako przeskakiwania głęboko w stawie). Objawy mają charakter tępy i rozlany, ale podczas obciążającej aktywności ból może zmienić charakter na ostry. Objawy narastają po dłuższym staniu, siedzeniu bądź chodzeniu, a czasami do nasilenia dochodzi również w nocy. Problematyczna okazuje się również aktywność fizyczna.

Jałowa martwica głowy kości udowej

Jałowe martwice kości zdecydowanie częściej dotykają dzieci, głównie w okresie silnego rozwoju tj. 7-12 lat. Rzadziej, ale jałowa martwica kości udowej, występuje również u osób dorosłych. Najczęściej jest to wynikiem sumujących się mikrourazów, urazów, zaburzeń metabolizmu tłuszczowego, leczenia glikokortykosteroidami czy nadużywania alkoholu. Zarówno u dzieci jak i dorosłych, pierwsze objawy choroby, obejmują niewielkie dolegliwości bólowe kończyny dolnej, które ulegają nasileniu głównie po aktywności. Ból obejmuje przede wszystkim rejon pachwiny oraz przedniej strony stawu biodrowego, który w pierwszej fazie ustępuje po odpoczynku. Jest to czas kiedy nasilenie dolegliwości nie jest istotne, co sprawia, że pierwsze symptomy bywają ignorowane przez pacjentów. Poza bólem stawu obserwuje się:

• miejscowe ocieplenie
• zaczerwienienie skóry
• lokalny obrzęk
• zniekształcenie obrysów kończyny (w zaawansowanym stadium choroby)
• ograniczenie zakresu ruchomości w obrębie stawu biodrowego

Rozwijająca się choroba prowadzi do nasilenia dolegliwości bólowych, co objawia się coraz większym oszczędzaniem kończyny dolnej. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia wzorca chodu (utykanie), osłabienia siły mięśniowej oraz przykurczów mięśniowych w obrębie stawu biodrowego.

Zespół biodra trzaskającego

Jest wynikiem konfliktu pomiędzy strukturami kostnymi, w wyniku którego dochodzi do słyszalnego tarcia, przeskakiwania w stawie podczas ruchów zginania i prostowania stawu biodrowego. Mówiąc o zespole biodra trzaskającego trzeba wyróżnić 3 postacie:

• zewnętrzna – dotyczy przeskakującego pasma biodrowo-piszczelowego przez krętarz większy kości udowej
• wewnętrzna – dotyczy mięśnia biodrowo-lędźwiowego przeskakującego przez krętarz mniejszy kości udowej, głowę kości udowej bądź wyniosłość biodrowo-łonową
• wewnątrzstawowa – dotyczy uszkodzeń wewnątrzstawowych takich jak: wolne ciała w stawie, uszkodzenia obrąbka stawowego czy zerwanie więzadła głowy kości udowej

Typowym objawem zespołu biodra trzaskającego są słyszalne trzaski, towarzyszące ruchom stawu biodrowego (najczęściej podczas zginania i prostowania). Blisko 1/3 pacjentów towarzyszą dolegliwości bólowe, określane jako tępy ból. Lokalizacja bólu uzależniona jest od postaci i obejmuje przede wszystkim boczną powierzchnię stawu biodrowego, pachwinę oraz rzadziej pośladek. W cięższych przypadkach może dochodzić nawet do utrudnionego poruszania się.

Entezopatia krętarza większego kości udowej

To zaburzenie w obrębie przyczepu mięśnia pośladkowego średniego oraz małego do krętarza większego kości udowej. W wyniku powtarzających się przeciążeń, dochodzi do odrywania włókien ścięgien od płytki chrzęstno-kostnej. Wyróżnia się dwa rodzaje entezopatii: zapalną i zwyrodnieniową. W wyniku przeciążeń może dochodzić jednocześnie do zapalenia kaletki krętarzowej czy torebki stawowej, co sprawia, iż objawy nie są tak charakterystyczne. Dominującym objawem entezopatii krętarza większego jest ból zlokalizowany po bocznej stronie biodra. Dodatkowo obserwuje się tkliwość palpacyjną w obrębie krętarza, a także promieniowanie bólu do pośladka czy do kolana (boczną powierzchnią uda).

Zdarza się również, iż przyczyna bólu biodra leży poza stawem. Jednym z częstszych źródeł bólu promieniującego do stawu biodrowego jest kręgosłup, a dokładniej występujące przepukliny krążka międzykręgowego. Najczęściej spotykamy się z dwoma zespołami:

• rwa kulszowa
• rwa udowa

Zarówno w jednym jak i w drugim przypadku ból ma charakter rwący, palący, z promieniowaniem do kończyny dolnej. Dodatkowo występują objawy neurologiczne, takie jak: drętwienie, mrowienie, zaburzenia czucia czy osłabienie siły mięśniowej. Różnią się one jedynie przebiegiem bólu w obrębie kończyny dolnej. Początkowym objawem w rwie udowej i kulszowej, jest ból zlokalizowany w obrębie pleców, w odcinku lędźwiowym. W kolejnym etapie pojawia się ból promieniujący:

• rwa udowa – ból promieniuje od zewnętrznej strony biodra, przez przednią powierzchnię uda i kolana aż do wewnętrznej strony podudzia i kostki przyśrodkowe

• rwa kulszowa – ból promieniuje od pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzia aż do stopy

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta
Bibliografia:

• Karpinski M.R.K., Piggott H. Greater trochanteric pain syndrome a report of 15 cases. The Journal of Bone & Joint Surgery 1985; 67-B,5: 762–763
• Gaździk T. S. Ortopedia i Traumatologia, vol 2. PZWL, Warszawa 2010.