Plecy wklęsłe

Lordoza lędźwiowa

Plecy wklęsłe (dorsum concavum) to wada postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej, zlokalizowana w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jej cechą charakterystyczną jest pogłębienie fizjologicznej lordozy lędźwiowej. W normalnych warunkach odcinek lędźwiowy kręgosłupa wykazuje fizjologiczne wygięcie do przodu, tworząc lordozę lędźwiową. W warunkach patologicznych lordoza ta jest pogłębiona i wymaga postępowania korekcyjnego. Wielkość i ukształtowanie wygięcia uzależniona jest od takich czynników jak: predyspozycje genetyczne, wiek, budowa ciała, budowy sąsiednich odcinków kręgosłupa, ustawienie miednicy. Sylwetka osoby z plecami wklęsłymi odznacza się zaznaczonym wygięciem lordozy, wypiętym brzuchem oraz uwypuklonymi pośladkami. Nieleczona lordoza może się pogłębiać, zaburzać proporcje sylwetki, a przede wszystkim powodować poważne powikłania jak: przewlekłe bóle krzyża, zaburzenia trawienne, zaparcia, bóle brzucha, zaburzenia menstruacyjne, a także zaburzenia pracy nerek.

Do mięśni nadmiernie rozciągniętych i osłabionych w plecach wklęsłych zaliczamy: mięśnie kulszowo-goleniowe, mięśnie brzucha i pośladków oraz prostownik grzbietu w odcinku piersiowym.

Mięśniami nadmiernie napiętymi i skróconymi będą z kolei: mięśnie biodrowo-lędźwiowe, proste uda, czworoboczne lędźwi oraz prostownik grzbietu w odcinku lędźwiowym.

Przyczyny powstawania

Uwypuklenie lordozy lędźwiowej może być wynikiem wady wrodzonej. Do tego typu przypadków zaliczyć można kręgozmyk ( przesunięcie trzonu kręgu wraz z wyżej leżącymi ku przodowi), nieprawidłowe ustawienie kości krzyżowej, upodobnienie i zrośnięcie piątego kręgu lędźwiowego z kością krzyżową ( Sakralizacja), a także upodobnienie pierwszego kręgu krzyżowego do piątego kręgu lędźwiowego bez zrostu z kością krzyżową( Lumbalizacja).

Wyróżniamy również plecy wklęsłe nabyte, gdzie bezpośrednią przyczyną powstania zwiększonej lordozy lędźwiowej może być utrzymywanie niewłaściwej postawy ciała oraz choroby takie jak: zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, krzywica, gruźlica kręgosłupa, dystrofia mięśniowa, zapalenie wielomięśniowe, a także zmiany pourazowe czy zablokowanie stawów kręgosłupa. Zmiany krzywizny lędźwiowej w plecach wklęsłych nabytych mogą być także przejawem procesu kompensacji zmian zlokalizowanych w odcinkach kręgosłupa wyżej lub niżej położonych. Innymi przyczynami mogą być także: usztywnienie stawu biodrowego, zwichnięcia i przykurcze stawu biodrowego, porażenie zginaczy biodra oraz mięśni brzucha, a także wady wzroku lub czynniki psychogenne.

Postępowanie korekcyjne

Program postępowania korekcyjnego w przypadku pleców wklęsłych powinien obejmować ćwiczenia rozciągające mięśnie nadmiernie napięte i przykurczone: biodrowo-lędźwiowe, proste uda, czworoboczne lędźwi oraz prostownik w odcinku lędźwiowym. Należy przy tym pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej stabilizacji miednicy przy ćwiczeniach korygujących odcinek lędźwiowy oraz stabilizacji odcinka lędźwiowego przy ćwiczeniach korygujących miednicę. Ćwiczenia prowadzimy w niepełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu w myśl zasady: napięcie – rozluźnienie - rozciągnięcie, pamiętając o spokojnym i równomiernym oddechu.

Niezbędnym elementem korekcji pleców wklęsłych są ćwiczenia wzmacniające mięśnie rozciągnięte i osłabione. Wzmacniać należy mięśnie: pośladkowe, kulszowo-goleniowe, brzucha oraz prostownik grzbietu w odcinku piersiowym. Przy wzmacnianiu pośladków trzeba pamiętać o małym zakresie wyprostu w stawie biodrowym. Zbyt duży wyprost ( powyżej 15 stopni) zwiększa lordozę lędźwiową i przodopochylenie miednicy, co pogłębia wadę. Należy pamiętać również o pełnej stabilizacji miednicy. Pozycja wyjściową w tych ćwiczeniach powinno być leżenie przodem ( na brzuchu) na podwyższeniu, celem zwiększenia amplitudy ruchu. U osób o astenicznej budowie ciała zaleca się także wzmacnianie prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym ( ćwiczenia w niepełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu).

Niezwykle istotne w procesie korekcyjnym jest kształtowanie i doskonalenie nawyku prawidłowej postawy ciała. Należy korygować ustawienie stóp, kolan, miednicy, brzucha, kręgosłupa we wszystkich segmentach oraz głowy. Warto zacząć od korekcji lokalnych, przechodząc stopniowo do korekcji globalnych.

Program postępowania rehabilitacyjnego u osób z plecami wklęsłymi powinien zawierać ćwiczenia oddechowe. Mają one na celu nauczenia poprawnego oddychania, zwiększenie pojemności życiowej płuc oraz wzmocnienie mięśni oddechowych ( głównie przepony). Należy kształtować przeponowy tor oddechowy.

Bardzo dobrym uzupełnieniem korekcji mogą być ćwiczenia w wodzie. Zaletą rehabilitacji w takim środowisku jest brak obciążania stawów, a dzięki oporowi wody można kształtować wytrzymałość oraz siłę mięśni osłabionych w tej wadzie. Pomocny może okazać się masaż klasyczny, gdzie należy pobudzać mięśnie rozciągnięte ( brzuch, pośladki, kulszowo goleniowe, prostownik grzbietu w odcinku piersiowym) oraz rozluźniać mięśnie przykurczone ( zginacze biodra, czworoboczny lędźwi, prostownik grzbietu w odcinku lędźwiowym). W przypadku czynnościowego ograniczenia zakresu ruchu, tzw. zablokowania czynnościowego, szczególnie dotyczącego połączenia piersiowo – lędźwiowego oraz stawów międzykręgowych odcinka lędźwiowego i stawów krzyżowo - biodrowych wskazane jest zastosowanie terapii manualnej.

Ważne z punktu widzenia niemal każdej wady postawy jest uświadomienie osobie oraz jej rodzinie, o rodzaju oraz skutkach występowania wady. W głównej mierze chodzi o zachęcenie do pracy, ale i uświadomienie trudów korekcji. Pomóc w tym mogą najbliżsi, którzy powinni zrobić wszystko, aby stworzyć optymalne warunki wspomagające proces leczenia. Postępowanie korekcyjne powinno obejmować także zapewnienie optymalnych warunków środowiskowych, które polegają między innymi na: stworzeniu odpowiednich warunków do nauki i zabawy, zapewnieniu dostatecznej ilości snu, prawidłowym odżywianiu, wykonywaniu ćwiczeń korekcyjnych w domu.

Przykładowe ćwiczenia korekcyjne

1. Pozycja wyjściowa: zwis tyłem do drabinki z nogami ugiętymi.
Ruch: napięcie przedniej strony uda ( wytrzymać ok. 5 sek.), rozluźnienie, zejście z drabinki i w leżeniu przodem ( na brzuchu) chwycić dłońmi za kostki i rozciągnąć przednią stronę ud ( wytrzymać ok. 15 sek.)
Oddziaływanie: rozciąganie zginaczy stawu biodrowego.

 2. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem ( na brzuchu), ramiona w bok.
Ruch: wznos tułowia wraz z ramionami ponad podłoże ( wytrzymać ok. 5 sek.), rozluźnienie, w pozycji stojącej wykonać skłon tułowia w przód ( wytrzymać ok. 15 sek.).
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym.

 3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem ( na brzuchu), ramiona w bok.
Ruch: wznos tułowia wraz z ramionami ponad podłoże ( wytrzymać ok.5 sek.), rozluźnienie, w pozycji leżenia przewrotnego rozciągnąć mięśnie ( wytrzymać ok. 15 sek.).
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym.

 4. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem ( na brzuchu), dłonie pod brodą, zrolowany ręcznik/ kocyk pod brzuchem.
Ruch: napięcie mięśni pośladkowych i kulszowo - goleniowych ( wytrzymać ok. 15 sek.) pamiętając o zachowaniu prawidłowej lordozy lędźwiowej, rozluźnienie, w pozycji siadu prostego ze skłonem tułowia w przód rozciągnąć mięśnie ( wytrzymać ok. 5 sek.).
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych i kulszowo – goleniowych.

 5. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem ( na brzuchu), nogi zgięte w stawach kolanowych ( kąt prosty), dłonie pod brodą, pod brzuchem zrolowany ręcznik/kocyk.
Ruch: wznos kolan lekko ponad podłoże ( wytrzymać ok. 15 sek.) pamiętając o odpowiednim ustawieniu odcinka lędźwiowego, rozluźnienie, w leżeniu przewrotnym rozciągnąć mięśnie ( wytrzymać ok. 15. sek.).
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych i kulszowo – goleniowych.

 6. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem ( na plecach), chwyt rękoma za drabinki, nogi ugięte.
Ruch: wznos ugiętych nóg do klatki piersiowej z napięciem mięśni brzucha ( wytrzymać ok. 15 sek.), rozluźnienie, w pozycji leżenia na brzuchu wykonać skłon w tył ( unieść się na wyprostowanych rękach nie odrywając miednicy) i rozciągnąć mięśnie ( wytrzymać ok. 5 sek.).
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostych brzucha.

 7. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem ( na plecach), nogi ugięte;
Ruch: uniesienie tułowia ze skrętem w lewo z próbą dotknięcia łokciem do kolana nogi przeciwnej, napięcie mięśni skośnych brzucha ( wytrzymać ok. 15 sek.), rozluźnienie, w pozycji skrętu w prawo z łokciem przy przeciwległej nodze rozciągnąć mięśnie ( wytrzymać ok. 5 sek.).
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni skośnych brzucha.

Podsumowanie

Plecy wklęsłe to wada postawy ciała polegająca na nadmiernym, patologicznym wygięciu kręgosłupa ku przodowi w części lędźwiowej. Kręgosłup posiada fizjologiczne wygięcia ku przodowi w części szyjnej i lędźwiowej oraz ku tyłowi w części piersiowej i krzyżowej. Dzięki temu możliwe jest absorbowanie wstrząsów i utrzymywanie ciężaru głowy. W przypadku zbyt dużego wygięcia w odcinku lędźwiowym mamy do czynienia z tzw. hiperlordozą. Powiększona lordoza może być wynikiem: wad wrodzonych, utrzymywania nieprawidłowej postawy ciała, otyłości, wady wzroku. Ponadto może być następstwem: wady w sąsiednim odcinku kręgosłupa np. kifozy pogłębionej, urazów, chorób jak: krzywica,dystrofia mięśniowa, gruźlica kręgosłupa, a nawet czynników psychogennych.
Cechami charakterystycznymi w wyglądzie osoby z hiperlordozą są: wklęśnięte plecy, wypięty brzuch oraz uwypuklone pośladki. Postępowanie korekcyjne w przypadku występowania pleców wklęsłych powinno obejmować rozciąganie mięśni napiętych i skróconych (biodrowo-lędźwiowe, proste uda, czworoboczne lędźwi oraz prostownik grzbietu w odcinku lędźwiowym) oraz wzmacnianie mięśni rozciągniętych i osłabionych (mięśnie kulszowo-goleniowe, brzucha i pośladków oraz prostownik grzbietu w odcinku piersiowym), a także ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę ciała. Nieleczona hiperlordoza w późniejszym czasie może powodować groźne powikłania jak: przewlekłe bóle pleców, bioder czy narządów wewnętrznych.

Autor:
mgr Radosław Biały
fizjoterapeuta