Szkoła a kręgosłup dziecka – plecak, tornister czy plecak na kółkach? Jak prawidłowo siedzieć w ławce oraz rola aktywności fizycznej.

Plecak, a kregosłup

Szkolne ławki oraz dobór plecaka to tematy, które budzą wiele wątpliwości wśród rodziców, zwłaszcza rodziców dzieci rozpoczynających edukację. Główne obawy dotyczą nadmiernych obciążeń jakim poddawane są kręgosłupy dzieci, nieprawidłowych pozycji w szkolnych ławkach, które nie zawsze są odpowiednio dopasowane czy wymuszonego ograniczenia naturalnej aktywności dzieci. Czynniki te prowadzą do przeciążeń statycznych, które sumując się w konsekwencji prowadzą do rozwoju wad postawy.

Warto jednak zaznaczyć, iż szkoła stanowi tylko kilka godzin w ciągu całego dnia, więc w dużej mierze to od rodziców zależy w jaki sposób dziecko spędza wolny czas. Zapewnienie odpowiedniej dawki ruchu po zajęciach lekcyjnych stanowi profilaktykę wad postawy, podobnie jak kontrola plecaka dziecka. Zrzucanie całej odpowiedzialności na szkołę za zbyt ciężkie plecaki w wielu przypadkach jest nieuzasadnione, gdyż często okazuje się, iż nadmierna waga plecaka wynika z zabranych zabawek lub niepotrzebnych książek i zeszytów.

W dalszej części artykułu przeanalizujemy kwestie wyboru plecaka, nauki prawidłowego siedzenia w ławce oraz zalecanej aktywności fizycznej.

Szkolna ławka czyli jak prawidłowo siedzieć

Pozycja siedząca jest zdecydowanie najmocniej obciążającą kręgosłup pozycją ciała. Sytuacji nie pomaga fakt, iż większość osób siedzi nieprawidłowo (w tym również dzieci), co wpływa na zwiększenie obciążeń, którym poddawany jest cały narząd ruchu.

Dzieci w szkole spędzają czas głównie siedząc, dlatego ważną rolę spełnia edukacja, która powinna być prowadzona od najmłodszych lat. Prawidłowa pozycja siedząca również jest obciążająca, ale w zdecydowanie mniejszym stopniu. Dlatego warto dobrze siedzieć! A co to znaczy?

• punkt bioder położony wyżej niż punkt kolan
• plecy oparte co najmniej do wysokości łopatek
• pośladki dosunięte do końca siedziska
• całe stopy na ziemi, ustawione równolegle
• głowa i szyja wyciągnięte ku górze, broda lekko cofnięta
• klatka piersiowa wysunięta do przodu
• barki rozluźnione

Reklama

Plecak, tornister czy może plecak na kółkach?

Wielu rodziców staje przed dylematem jaki produkt będzie najodpowiedniejszy dla jego dziecka. Decyzji nie ułatwia rynek oferujący całe mnóstwo artykułów, które częściej niestety spełniają wymagania estetyczne, a nie funkcjonalne. Czym kierować się przy wyborze plecaka/ tornistra?

1. waga – to istotna rzecz, na którą należy zwrócić uwagę, ponieważ badania przeprowadzane w polskich szkołach wskazują, iż znaczna część polskich dzieci posiada plecaki przekraczające normy wagowe (wg Sanepidu 10% masy ciała dziecka – norma niska, 15% masy ciała dziecka – norma wysoka).

Z czego wynikają dodatkowe kilogramy na plecach dzieci?

• zbyt duża waga pustego plecaka/tornistra – na rynku dostępne są plecaki/tornistry, których waga waha się od 0,5kg do nawet 2kg. Kupno plecaka o wyjściowej masie 2kg gwarantuje, iż przekroczymy  zalecane normy wagowe.
• podręczniki i zeszyty niewymagane w danym dniu
• dodatkowe książki/ czasopisma/ pamiętniki
• zabawki
• napoje

2. wielkość – kolejny ważny element, wpływający na bezpieczeństwo. Wielkość plecaka/tornistra powinna być dostosowana do wzrostu dziecka. Uwagę należy zwrócić na długość jak i szerokość:

• plecak/tornister nie powinien być szerszy od pleców
• plecak/tornister powinien kończyć się na wysokości pasa biodrowego, tj. powyżej pośladków

3. szerokość pasów oraz ich rozstawienie – komfort noszenia plecaka/tornistra warunkowany jest pasami, które powinny być szerokie i miękkie oraz powinny posiadać możliwość regulacji.

Pamiętajmy, iż nie ma wyboru idealnego, zarówno plecak, tornister czy plecak na kółkach mają swoje zalety ale i wady.

PLECAK

Zalety

1. mała waga wyjściowa

2. najczęściej szerokie i wygodne paski

Wady

1. miękka tylna ściana (niewłaściwe przyleganie do pleców oraz wymuszanie przyjmowania nieprawidłowej pozycji np. przez odczuwane na plecach przybory szkolne)

TORNISTER

Zalety

1. sztywniejsza konstrukcja umożliwia równomierne rozłożenie ciężaru

Wady

1. szerokość tornistra jest większa niż szerokość pleców dziecka (nie zawsze, ale często)

2. wąskie paski oraz zbyt wąski ich rozstaw

3. duża waga wyjściowa

Czy plecak na kółkach to dobry wybór?

Atutem plecaków na kółkach na pewno jest fakt, iż nie obciążają nadmiernie kręgosłupa swoim ciężarem. Jednak ciągnięcie plecaka za sobą wymusza u dziecka nienaturalną i asymetryczną postawę ciała. Skręcenie tułowia w stronę ciągniętego plecaka prowadzi do nadmiernej rotacji i cofnięcia jednego barku, co może przyczyniać się do rozwoju wad postawy.

Czy plecak noszony na jednym ramieniu przyczynia się do rozwoju skoliozy?

Skolioza jest chorobą zniekształcającą kręgosłup (w trzech płaszczyznach), najczęściej o podłożu idiopatycznym, tzn. że przyczyna nie jest poznana. Dlatego można uznać za mit, iż źle noszony plecak czy tornister są przyczyną skoliozy u dziecka. Jednak warto mieć na uwadze fakt, iż częste chodzenie z obciążeniem jednostronnym powoduje przybieranie przez dziecko postawy skoliotycznej, rozumianej jako boczne wychylenie tułowia, w konsekwencji prowadzące do bocznego skrzywienia kręgosłupa.

Postawa skoliotyczna zaliczana jest do wad postawy, stanowiących zaburzenia czynnościowe układu ruchu, które koryguje się poprzez korekcję postawy ciała oraz ćwiczenia.

Wpływ aktywności fizycznej na rozwijający się układ ruchu dziecka

Istotny wpływ na prawidłowy rozwój dziecka, zarówno w okresie wczesnoszkolnym jak i w późniejszych latach, ma regularna aktywność fizyczna oraz edukacja.

Pierwszym krokiem do zapewnienia prawidłowej postawy ciała dziecka jest RUCH, który wpływa na wzmocnienie mięśni, poprawę gibkości oraz ogólnej sprawności fizycznej.

W pierwszych latach życia, ruch jest naturalną aktywnością dzieci, które często nawet w pozycjach statycznych (siedzenie, stanie) nieustannie są w ruchu (bujanie się, przestępowanie z nogi na nogę, pochylanie). Jest to podświadome działanie, którym dzieci rekompensują sobie brak aktywności i długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej (lekcje w szkole, odrabianie zadań w domu, oglądanie telewizji czy granie w gry komputerowe). Zapewnienie dziecku odpowiedniej dawki wysiłku fizycznego przyczynia się do niwelowania negatywnych skutków obciążania kręgosłupa poprzez pozycje statyczne (głównie siedzącą).

Jaka aktywność zalecana jest dzieciom? Jeśli mówimy o dzieciach, u których nie stwierdzono żadnych wad ani schorzeń układu ruchu, powinna być to aktywność, którą dziecko lubi, gdyż tylko wtedy jest szansa, że wróci do niej. Mogą to być zarówno zajęcia zorganizowane:

• piłka nożna/ koszykówka/ siatkówka
• pływanie
• sztuki walki
• taniec

jak i wszelki rodzaj aktywności, będący integralną częścią zabaw z rówieśnikami czy rodzicami:

• swobodne zabawy na placu zabaw
• wszelkie gry z piłką
• gry (berki, dwa ognie, zabawa w chowanego)
• wycieczki piesze/rowerowe

W przypadku dzieci, u których wykryte zostały pewne odchylenia od normy, zalecane są zajęcia gimnastyki korekcyjnej, dostosowanej do konkretnej wady (najlepszym wyborem są zajęcia indywidualne lub w małych grupach).

Zapewnienie odpowiedniej dawki ruchu dzieciom częściowo spoczywa na szkole, ale przede wszystkim na rodzicach, którzy odpowiadają za to jak dziecko spędza wolny czas.

Warto obserwować swoje dziecko – kontrola postawy ciała

Okres wczesnoszkolny to czas kiedy organizm dziecka intensywnie się rozwija, zachodzą zmiany w budowie ciała, na które silny wpływ mają czynniki zewnętrzne. Zbyt duże obciążenia w tym okresie mogą odzwierciedlać się zaburzonym ustawieniem kręgosłupa i dalej nieprawidłową postawą ciała. W związku z tym bardzo istotne jest wykrycie zmian na wczesnym etapie, kiedy istnieje jeszcze możliwość zaprzestania negatywnego bodźcowania oraz odzyskania prawidłowych wzorców ruchu i postawy.

Kluczem do wykrycia zaburzeń postawy ciała jest REGULARNA OBSERWACJA DZIECKA. 
Co powinno zaniepokoić?

• uniesienie jednego barku
• odstawanie łopatek
• zaokrąglenie pleców w odcinku piersiowym
• odchylenie kręgosłupa od linii prostej
• asymetryczne ustawienie miednicy