Podologia
Podologia nazywana także podiatrią (ang. podiatry) to dziedzina medycyny zajmująca się diagnozowaniem oraz leczeniem różnych zaburzeń w obrębie stóp i stawów skokowo-goleniowych. Nazwa pochodzi od greckiego podos – stopa, logos – nauka, czyli po prostu nauka o stopach.
Wydawać by się mogło, iż jest to stosunkowo młoda specjalizacja medycyny, której rozkwit obserwujemy od kilkunastu lat. Jednak nic bardziej mylnego, ponieważ pierwsze wzmianki dotyczące podologii mają swój początek w czasach starożytnych.
Reklama
Trochę historii …
Pierwsze wzmianki opisujące specjalistyczną terapię stóp pojawiają się w Starożytności. Ówcześni lekarze, w tym jeden z najsłynniejszych greckich medyków – Hipokrates, badali problemy odcisków oraz wszelkich zmian skórnych w obrębie stóp. W literaturze można znaleźć naturalne sposoby rozmiękczania skóry (kora wierzby zawierająca salicyl) czy opisy usuwania modzeli i odcisków.
Okres XVII i XVIII wieku to czas licznych publikacji na temat problemów stóp. Szeroko opisywane są problemy wrastających paznokci, odcisków brodawek czy koślawych paluchów, a także coraz nowocześniejsze sposoby terapii.
Pierwsze Towarzystwo Podologiczne powstaje w USA w XIX wieku i jest to moment, kiedy następuje szybki rozwój tej specjalizacji. Powstają szkoły podiatrii i podologii, zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i Europie. Również w Polsce w tym czasie swój początek ma Polskie Towarzystwo Podologiczne, które niestety nie ma szansy na przetrwanie, co związane jest z II wojną światową. Podologia po wielu latach zastoju jednak wraca do Polski i od kilku już lat silnie się rozwija. Powstaje coraz więcej specjalistycznych gabinetów podologicznych, a także z każdym rokiem wzrasta świadomość społeczeństwa, które chce dbać o zdrowie swoich stóp.
Reklama
Czym właściwie jest podologia?
Reklama
Podologia czy podiatria to dziedzina zajmująca się szeroko rozumianymi problemami stóp. Często zdarza się, iż jest ona mylnie kojarzona jedynie z zabiegami kosmetycznymi stóp. Natomiast podolodzy zajmują się profilaktyką, diagnozowaniem oraz leczeniem. Zabiegi podologiczne mają różnoraki charakter, a ich dobór zależy od problemów pacjenta.
Kto powinien korzystać z usług podologa?
Przede wszystkim osoby z:
- chorobami skóry, kości, stawów oraz tkanek miękkich
- chorobami przemiany materii
- wadami stóp
- wadliwym ustawieniem i deformacjami palców
- dolegliwościami bólowymi
W wielu przypadkach podolog współpracuje z lekarzami specjalistami (chirurg, ortopeda, diabetolog), a także z fizjoterapeutą w celu kompleksowego podejścia do problemu pacjenta.
W związku z tym, iż stopa to tkanki miękkie, kości, stawy ale także różne gruczoły i naczynia krwionośne, podologia częściowo wykorzystuje wiedzę z wielu dziedzin nauki:
- angiologia (układ naczyniowy)
- biomechanika (ruchomość połączeń kostnych)
- dermatologia (nieprawidłowości w obrębie skóry)
- osteologia (układ kostny)
- miologia (układ mięśniowy)
- neurologia (układ nerwowy)
- limfologia (układ limfatyczny)
Podologia jednak to nie tylko leczenie, ale także w dużej mierze profilaktyka, która ma za zadanie uświadomić istniejące zagrożenia i nauczyć prawidłowego dbania o stopy.
Reklama
Wskazania do leczenia podologicznego
- stopa cukrzycowa
- wrastające paznokcie
- modzele
- odciski
- kurzajki
- paznokcie grzybicze
- pękające pięty
- obrzęki stóp
- rozpadliny na piętach
- deformacje stóp
- zmiany reumatyczne
- płaskostopie (podłużne/poprzeczne)
- paluch koślawy – hallux
- nadpotliwość
- grzybica skóry
- zmiany zwyrodnieniowe
- stany przeciążeniowe
Podstawowe badanie podologiczne
Pierwszym elementem badania jest szczegółowy wywiad, który ma na celu zebranie informacji na temat dolegliwości, zaburzeń biomechanicznych czy stylu życia. Wywiad ma na celu ustalenie:
- rodzaju dolegliwości
- chorób współistniejących
- czynników nasilających i łagodzących objawy
- charakteru codziennej aktywności
- rodzaju preferowanego obuwia
- ewentualnych urazów w obrębie stopy i stawu skokowo-goleniowego
Kolejnym etapem badania jest całościowa ocena pacjenta – pozycja stojąca, chód, a także wizualna ocena stopy. Ważną częścią badania jest tzw. podoterapia czyli badanie na podoskopie oraz platformie dynamicznej. Podzielić je można na badanie statyczne i dynamiczne, co pozwala na dokładną ocenę obciążeń jakie przyjmuje stopa w czasie utrzymywania pozycji stojącej oraz chodu. W trakcie badania wyliczane są wskaźniki i kąty, a także rozłożenie obciążeń, dzięki czemu możliwe jest stwierdzenie odchyleń od normy.
Podoskop – urządzenie służące do statycznego badania stóp, na zasadzie lustrzanego odbicia. Podoskop umożliwia ocenę kształtu stopy, rozkładanie obciążeń w różnych częściach stopy, występowanie odcisków, modzeli, a także ewentualnych wad stóp
Skąd się biorą problemy ze stopami?
Wiele dolegliwości stóp wynika z codziennych błędów dotyczących doboru obuwia czy higieny. Jednak zdarza się także, iż są one tylko konsekwencjami innych chorób (cukrzyca, reumatyzm), zaburzeń biomechanicznych całej kończyny bądź nadmiernej aktywności fizycznej. Dlatego o stopy trzeba dbać każdego dnia, pamiętając o :
- noszeniu dobrze dobranego obuwia (unikanie zbyt wąskich butów, ograniczenie czasu w bardzo wysokich butach)
- unikaniu skarpetek ze sztucznego materiału
- codziennej higienie i pielęgnacji stóp (nawilżanie, prawidłowe osuszanie, zwłaszcza pomiędzy palcami)
- prawidłowej pielęgnacji stóp i paznokci – unikanie zbyt krótkiego obcinania paznokci i skórek, unikanie pumeksów i tarek (zmieniają strukturę skóry przyczyniając się do powstawania nierówności, a także tworząc dobre warunki do rozwoju bakterii)
- regularnej ale nie przesadnej higienie – paradoksalnie nadmierna dbałość o stopy jest równie niebezpieczna jak jej brak, co spowodowane jest zaburzeniem gospodarki hydrolipidowej (częste i długie moczenie stóp czy używanie zbyt dużej liczby kosmetyków)
Reklama
Zabiegi podologiczne
- Usuwanie modzeli, odcisków, zrogowaceń, kurzajek czy brodawek
- Specjalistyczne skracanie paznokci
- Zabiegi na paznokciach wrastających, zgrubiałych czy zawiniętych oraz korekcja paznokci z wykorzystaniem tamponad lub klame
- Odciążanie miejsc przeciążonych i bolesnych
- Rekonstrukcje paznokci
- Leczenie grzybicy stóp i paznokci
- Leczenie pękających pięt
- Leczenie nadpotliwości stóp oraz suchej skóry stóp
- Masaż stóp oraz podudzi
- Plastrowanie dynamiczne w obrębie stóp i podudzi
- Leczenie stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa a leczenie podologiczne 
Częstymi pacjentami gabinetów podologicznych są osoby zmagające się z cukrzycą i w konsekwencji także z zespołem stopy cukrzycowej. W wyniku choroby dochodzi do uszkodzenia jednego bądź wielu nerwów (neuropatia/polineuropatia) co skutkuje brakiem wrażliwości stopy na pewne czynniki zewnętrzne, takie jak: otarcia, ucisk, ból, skaleczenia czy zmiany temperatury. Wśród innych przyczyn prowokujących powstanie zespołu stopy cukrzycowej wymienia się uszkodzenia naczyń krwionośnych oraz zmiany deformacyjne wynikającego z nieprawidłowego obuwia, nadwagi lub nadmiernego przeciążania kończyny dolnej.
W przypadku stopy cukrzycowej ważna jest stała kontrola cukrzycy oraz profilaktyka obejmująca dobrze dobrane obuwie, a także higienę stóp. Jest to o tyle istotne, ponieważ chorzy często nie odczuwają bólu związanego ze zbyt ciasnym obuwiem lub patologicznymi zmianami w obrębie skóry. Na rynku występują specjalne buty dla chorych z cukrzycą, które zapobiegają powstawaniu ran czy otarć. Niedopuszczenie do uszkodzeń skóry, a w konsekwencji infekcji jest kluczowe, ponieważ gojenie się jest bardzo trudne i często prowadzi do głębokich ran, owrzodzeń, które czasami nie poddają się żadnemu leczeniu i wymagają amputacji całej stopy.
Reklama
Osoby chorujące na cukrzycę, nawet jeśli nie mają problemów ze stopami, powinny zgłosić się do podologa na szczegółowe badanie oraz instruktaż dotyczący higieny stóp, doboru obuwia i reagowania na jakiekolwiek zmiany skórne. Nawet wrastający paznokieć może stanowić zagrożenie, dlatego wszelkie, nawet te najmniejsze rany wymagają odkażenia i założenia opatrunku.
Terapia podologiczna w przypadku stopy cukrzycowej obejmuje regularne skracanie paznokci, usuwanie zrogowaciałego naskórka, a także kontrolę zmian skórnych i ewentualną interwencję poprzez odkażanie, zaopatrywanie i stosowanie preparatów.
Opracowała:
Mgr fizjoterapii, Katarzyna Kumor
