ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Jest przewlekłą, postępującą i zapalną chorobą, prowadzącą do ograniczenia ruchomości stawów kręgosłupa, klatki piersiowej i niekiedy stawów obwodowych. Zaliczana jest do chorób reumatycznych o nieznanej etiologii. Przypuszcza się, że choroba ta ma podłoże autoimmunologiczne. Występuje u 1% populacji, w tym aż 3 razy częściej u mężczyzn. Początek choroby występuje między 14 a 40 rokiem życia, a stosunek zachorowań mężczyzn do kobiet wynosi 5:1. Choroba ta przebiega z okresami zaostrzeń i remisji prowadząc w konsekwencji do usztywnienia stawów kręgosłupa. Inaczej nazywana jest chorobą Bechterewa. W zależności od stawów jakie są objęte zmianami chorobowymi wyróżnia się trzy typy tej choroby:

• osiowy (stan zapalny obejmuje stawy kręgosłupa i stawy krzyżowo- biodrowe)
• obwodowy (stan zapalny obejmuje stawy kręgosłupa i krzyżowo biodrowe + duże stawy obwodowe – biodrowe, ramienne)
• skandynawska (stan zapalny obejmuje stawy jak w typie obwodowym + małe stawy rąk i stóp).

Objawy

Charakterystycznymi cechami ZZSK jest stopniowe występowanie objawów chorobowych. Sygnałami niepokojącymi jest sztywność poranna, utrzymująca się do 2h oraz ból pojawiający się w nocy i nad ranem. Dolegliwości chorobowe zmniejszają się po wysiłku fizycznym, a nie po odpoczynku.
Do wczesnych objawów choroby można zaliczyć :

• ból w dolnym odcinku kręgosłupa promieniujący do pośladków,
• powtarzające się wysiękowe zapalenie stawu kolanowego lub stawu skokowego,
• nawracające zapalenie tęczówki i symetryczne zapalenie stawów krzyżowo biodrowych.

Dodatkowo mogą występować stany podgorączkowe, utrata masy ciała, uczucie zmęczenia i osłabienia.

Do późnych objawów należą:

• stopniowe nasilanie dolegliwości bólowych,
• obejmowanie procesem zapalnym coraz wyższych segmentów kręgosłupa, stawów żebrowo – kręgowych (sst. klatki piersiowej) oraz stawów obwodowych,
• całkowite zniesienia ruchomości kręgosłupa,
• ból klatki piersiowej podczas oddychania, który powoduje zmianę toru oddychania z piersiowego na brzuszny.

Chorego w konsekwencji charakteryzuje tak zwana sylwetka narciarza, czyli:

• tułów pochylony do przodu,
• pogłębiona krzywizna odcinka szyjnego ( głowa wysunięta do przodu),
• pogłębiona krzywizna odcinka piersiowego (mocno zaokrąglone plecy),
• klatka piersiowa spłaszczona,
• barki wysunięte do przodu,
• zmniejszone przodopochylenie miednicy,
• kolana zgięte,
• stawy skokowe zgięte grzbietowo.

Przyczyny

Nie jest znana dokładna przyczyna tej choroby. Przypuszcza się, że na pojawienie się ZZSK mają wpływ czynniki genetyczne, immunologiczne i środowiskowe.

Rozpoznanie

Bardzo ważnym elementem przy diagnozowaniu pacjenta jest wywiad lekarski, zawierający dodatkowo mierzenie wskaźnika aktywności choroby BASDAI. Podczas badania fizykalnego oceniana jest ruchomość poszczególnych odcinków kręgosłupa, stawów krzyżowo biodrowych oraz stawów obwodowych. Sprawdzana jest również elastyczność mięśni kończyn dolnych. Dokonuje się również pomiaru ruchomości klatki piersiowej i związanej z tym wydolności oddechowej. Wykonuje się również badanie krwi. U chorych na ZZSK można zaobserwować podwyższone parametry OB i CRP – a więc wskaźników stanu zapalnego. Natomiast nie odnotowuje się dodatniego wskaźnika reumatoidalnego. Bardzo ważnym elementem podczas diagnozowania jest badanie obrazowe – rtg, tomografia komputerowa bądź rezonans magnetyczny. W badaniach tych oceniane są zarysy stawów, które dostarczają informacji o toczących się w nich stanach zapalnych. W badaniu obrazowym kręgosłupa objętego zmianami chorobowymi można zaobserwować kwadratowienie trzonów kręgowych, przez co będzie miał on wygląd tak zwanego kija bambusowego. Można również wykonać badanie genetyczne na obecność anty-genu HLA B27, jednak nie daje on jednoznacznej informacji na obecność choroby.

Leczenie

Po pierwsze leczenie obejmuje edukację pacjenta dotkniętego chorobą. Ważne jest aby wiedział on na czym polega ZZSK, jakie niesie ze sobą konsekwencje i jak można im przeciwdziałać, spowalniając w ten sposób przebieg choroby. Drugim aspektem leczenia jest farmakologia: u pacjentów stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ), sterydowe leki przeciwzapalne, leki biologiczne i modyfikujące przebieg choroby. Należy jednak pamiętać, że najlepsze skutki przyniesie nie sama farmakologia, lecz połączona z fizjoterapią. Powinna ona obejmować zarówno kinezyterapię, fizykoterapię oraz masaż. Celem ćwiczeń powinno być utrzymanie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, utrzymanie siły i wytrzymałości mięśniowej, poprawa sprawności ogólnej. W konsekwencji doprowadzi to do zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz uzyskania lepszej sprawności oddechowej. Wpłynie to pozytywnie na jakość życia pacjenta i pozwoli mu jak najlepiej funkcjonować w życiu codziennym. Ostatnim aspektem jest leczenie chirurgiczno- ortopedyczne. Najczęściej są to zabiegi wstawiania endoprotez. Rzadziej wykonuje się operacje w obrębie kręgosłupa. Zazwyczaj są to zabiegi spowodowane pojawieniem się objawów neurologicznych w wyniku podwichnięcia lub niestabilności stawów. Stosuje się też zabiegi operacyjne poprawiające oś kręgosłupa w celu zwiększenia stabilności i równowagi ciała.

Rokowania

Jest to choroba nieuleczalna i postępująca. Jej wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia spowalnia przebieg i pozwala przeciwdziałać negatywnym skutkom schorzenia. Szczególnie ważne jest 10 pierwszych lat trwania choroby, podczas których dochodzi do upośledzenia funkcjonowania stawów i utrwalenia postawy ciała.

Profilaktyka

W związku z tym, że choroba ta ma nieznaną etiologię trudno wskazać jakiekolwiek działania profilaktyczne zapobiegające zachorowaniu. Można jedynie bacznie obserwować organizm oraz jak najwcześniej udać się do lekarza, gdy wystąpią jakiekolwiek objawy charakteryzujące tę chorobę.

Fizjoterapia

Podstawą fizjoterapii powinna być kinezyterapia. Prawidłowo dobrane ćwiczenia powinny wzmacniać mięśnie osłabione oraz rozluźniać mięśnie przykurczone. Dzięki temu sylwetka pacjenta będzie miała warunki do tego, aby jak najbardziej zachować fizjologiczny kształt. Ponad to ćwiczenia mają na celu maksymalne opóźnienie procesu zesztywnienia kręgosłupa, tak aby pacjent mógł zachować jak najdłużej sprawność, funkcje lokomocji i samoobsługi. Pomocny w przeciwdziałaniu przykurczom będzie również masaż. Nie można zapomnieć także o ćwiczeniach oddechowych. Pozwoli to pacjentowi jak najdłużej zachować zdolność wentylacji i zapewnić tym samym wydolność krążeniowo - oddechową. Ważne jest aby, kinezyterapia nie ograniczała się tylko do ćwiczeń z rehabilitantem , ale była kontynuowana także w domu przez samego pacjenta. Również aktywność fizyczna, taka jak np. pływanie na grzbiecie bądź częste spacery, pomoże zachować prostą sylwetkę. Zaangażowanie i dyscyplina samego pacjenta na pewno wpłynie pozytywnie na proces leczenia. Dodatkowo korzystanie z zabiegów fizykalnych takich jak termoterapia, hydroterapia, elektroterapia ma na celu złagodzenie bólu i rozluźnienie tkanek miękkich. Zaleca się również pacjentowi pobyt uzdrowiskowy i korzystanie tam z zabiegów termalnych i balneologicznych (kąpiele solankowe, borowinowe).

Podsumowanie

ZZSK jest przewlekłą i postępującą chorobą reumatyczną. Dotyka najczęściej mężczyzn przed ukończeniem 40 r.ż. Polega na zesztywnieniu stawów kręgosłupa, występowaniu stanów zapalnych w stawach obwodowych, ograniczeniu ruchomości klatki piersiowej. W konsekwencji prowadzi to do znacznego ograniczenia funkcjonowania w życiu codziennym. Leczenie polega w głównej mierze na fizjoterapii i farmakologii. Ze względu na nieznane pochodzenie tej choroby nie ma sprawdzonych środków profilaktycznych. Jednak wcześnie podjęte leczenie pozwala na dłuższe zachowanie sprawności.

Autor:
lek Martyna Hordowicz