Zespół trzaskającej łopatki

Ból łopatki

Zespół trzaskającej łopatki (z ang. Snapping Scapula Syndrome, SSS) jest to patologia objawiająca się słyszalnym przeskakiwaniem, chrobotaniem, tarciem i tzw. strzelaniem w okolicy łopatki. Dotyczy głównie młodych, aktywnych osób. Najczęstszą przyczyną dolegliwości jest zaburzenie biomechaniki ruchu łopatki i przestrzeni łopatkowo-żebrowej. W znacznym stopniu jest to przypadłość ciężka do rozpoznania i często jest ona mylona z innym schorzeniami odcinka szyjnego oraz obręczy brakowej. Dzieje się tak ze względu na ból, który przeważnie jest odczuwany w obrębie łopatki, lecz może także promieniować. Jeśli przeskakiwaniu towarzyszy ból jest to wskazanie do leczenia. Najczęściej stosuje się leczenie zachowawcze, które obejmuje głównie farmakoterapię i rehabilitację. W większości daje ono pozytywne efekty, jedynie nieliczne, ciężkie przypadki wymagają leczenia operacyjnego.

Zespół trzaskającej łopatki objawy

Dolegliwości, na które uskarżają się pacjenci mogą różnić się od siebie. Zależą one od struktury, z której pochodzi ból, a także od stopnia w jakim jest ona podrażniona. Głównym objawem, jak sama nazwa mówi, jest odgłos trzaskania łopatki i niejednokrotnie w stanach przewlekłych jest to jedyny objaw. Zdarza się, że przeskakiwaniu towarzyszy ból okolicy łopatki, który ujawnia się podczas ruchu barkiem. Może on także promieniować do obręczy barkowej i kręgosłupa szyjnego. W stanie ostrym natomiast ból może pojawiać się już w spoczynku i wtedy dodatkowo oprócz chrobotania, może pojawić się znaczne ograniczenie ruchomości w stawie barkowym. Objawy te występują najczęściej podczas wykonywania czynności ponad głową, a także podczas ruchu obręczą barkową (wzruszanie ramionami). Wraz z zaostrzeniem stanu ból może pojawiać się w coraz niższych pozycjach, a jego natężenie może być na tyle silne, że uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Ból łopatki przyczyny

Główną przyczyną powstawania zespołu trzaskającej łopatki jest zaburzenie jej fizjologicznego, prawidłowego ruchu. Zdarza się to najczęściej w czasie wykonywania aktywności fizycznych, podczas których amplituda ruchu jest bardzo duża. Taką sytuację może zaobserwować u sportowców w trakcie rzucania np. kulą, piłą ręczną czy podczas gry w siatkówkę. W pierwszej fazie rzutu bark i łopatka mocno cofają się do tyłu (retrakcja), a w końcowej silnie do przodu (protrakcja). Dodatkowo dochodzi do zwiększenia nacisku punktowego na skutek uniesienia kończyny górnej. Kolejną przyczyną powstawania SSS jest wykonywanie tych samych ruchów z dużą częstotliwością. Przykładem są grupy zawodowe związane z pracami budowlanymi, takie jak malarze i tynkarze. Wykonują oni wiele czynności ponad głową, nie są one gwałtowne, jak przy rzucaniu, a łopatka nie wykonuje tak obszernych ruchów, lecz ich powtarzalność doprowadza do podrażnień. Zaburzenia biomechaniki w okolicy łopatkowo-żebrowej mogą być powodowane przez trzy struktury - mięśnie, kaletki oraz kości.          Zmiany na poziomie mięśniowym mogą być wywoływane przez nadmierne napięcie i dysbalans mięśniowy, a także zwłóknienia, do których dochodzi między innymi na skutek urazów. Zaniki mięśniowe mogą być również przyczyną trzaskającej łopatki. Powstają one w wyniku zmniejszonej aktywności fizycznej, na przykład po leczeniu operacyjnym obręczy barkowej. Dochodzi do nich stosunkowo łatwo ze względu na cienką warstwę mięśniową pokrywającą brzeg przyśrodkowy łopatki, dlatego każda, nawet niewielka zmiana grubości mięśni może wywołać niekorzystne zmiany.Do zaburzeń wywołanych przez kaletki maziowe dochodzi najczęściej na skutek przeciążeń i urazów. Kaletki są to torebki wypełnione mazią, których zadaniem jest amortyzacja stawów i zmniejszenie tarcia podczas ruchu. Powstają one w miejscach największego nacisku. W okolicy łopatki znajdują się cztery kaletki maziowe. Przeciążenia powodują powstanie stanu zapalnego, a w konsekwencji powiększenie kaletki maziowej. To zaburza jej funkcję i powoduje zbliznowacenie okolicznych tkanek. W efekcie, w wyniku przerostu kaletki i powstania blizn dochodzi do niekorzystnych zmian biomechaniki łopatki i dalszych zapaleń. To z kolei doprowadza do zwłóknienia kaletki i powstania słyszalnego przeskakiwania. Zespół trzaskającej łopatki mogą wywoływać także struktury kostne. W takim wypadku powodem jest specyficzna budowa anatomiczna np. zgrubiałe lub haczykowate kąty łopatek, albo obecność ciała wolnego (struktura wyodrębnia się ze zniszczonej tkanki kostnej lub chrzęstnej).

Leczenie

Leczenie zespołu trzaskającej łopatki w pierwszym etapie obejmuje postępowanie zachowawcze, do którego zalicza się farmakoterapię i rehabilitację. Jeśli nie daje ono wymiernych efektów, a w przestrzeni łopatkowo-żebrowej występują zmiany kostne lub ciała wolne (w celu ich potwierdzenia należy zrobić RTG), stanowi to wskazanie do leczenia operacyjnego. Zabieg może być wykonany techniką artroskopową lub otwartą. Artroskopia jest zdecydowanie mniej inwazyjna, nie wymaga przecięcia mięśni i dzięki temu powrót do zdrowia jest dużo krótszy- pełna sprawność kończyny górnej powraca po 2-3 tygodniach fizjoterapii, natomiast po zabiegu otwartym czas ten wynosi od 3 do 4 miesięcy.

Działania zachowawcze w leczeniu SSS obejmują następujące elementy:

• farmakoterapia: leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, miorelaksanty (środki rozluźniające nadmiernie napięte mięśnie), w stanach ostrych stosuje się tzw. blokady, czyli sterydowe leki dające silny i szybki efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny, wstrzykuje się je bezpośrednio do chorego stawu, mają one jednak wiele skutków ubocznych m.in. przy długotrwałym stosowaniu wypłukują wapń z kości, przyspieszają niszczenie chrząstki stawowej;
• odciążenie kończyny górnej, unikanie przeciążenia i przemęczenia barku;
• zabiegi fizykoterapeutyczne: elektrostymulacja (zwiększenie siły i masy mięśniowej), lampa sollux (zmniejszenie napięcia mięśniowego i stanu zapalnego), krioterapia, pole magnetyczne, ultradźwięki, laseroterapia (działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne);
• kinesiotaping: metoda polegająca na oklejaniu odpowiednim, elastycznym plastrem konkretnych części ciała pacjenta; dzięki aplikacji obręczy barkowej można uzyskać działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz poprawić stabilizację w stawie;
• masaż obręczy barkowej poprawia ukrwienie i pozwala rozluźnić nadmierne napięte mięśnie;
• terapia manualna: stosowana w celu przywrócenia prawidłowego ruchu łopatki;
• kinezyterapia: na początku stosuje się ćwiczenia: w odciążeniu, izometryczne i rozciągające, w późniejszym czasie należy wykorzystuje się ćwiczenia oporowe w celu zwiększenia siły mięśniowej i polepszenia propiocepcji (czucia głębokiego); u sportowców dodatkowo stosuje się trening wytrzymałościowy.

Profilaktyka 

W zespole trzaskającej łopatki profilaktyka obejmuje unikanie przeciążeń stawu barkowego. Oczywiście będąc osobą aktywną, sportowcem, czy też zajmując się pracami budowlanymi nie jest to sprawa łatwa. Warto pamiętać o wzmacnianiu mięśni obręczy barkowej, dzięki temu stabilność stawu będzie większa, a mięśnie będą bardziej elastyczne i bardziej odporne na uszkodzenia.

Podsumowanie 

Zespół trzaskającej łopatki jest zaburzeniem, którego cechą charakterystyczną są słyszalne przeskakiwania, tzw. strzelanie w okolicy łopatkowo-żebrowej. Ich główną przyczyną jest brak fizjologicznego ruchu łopatki. Ruch ten może zostać zaburzony na skutek zmian w obrębie mięśni, kaletek lub kości. W stanie ostrym oprócz chrobotania, może pojawić się także ból i ograniczenie ruchu w stawie barkowym. Patologia ta dotyka głównie osoby aktywne, które nadmiernie eksploatują obręcz barkową- ruchy w stawie mają dużą amplitudę lub mają dużą częstotliwość. Do osób tych należą sportowcy i zawodowi malarze czy tynkarze. Najczęściej leczenie tego zaburzenia obejmuje stosowanie farmakoterapii oraz fizjoterapię.

Autor:
mgr Katarzyna Krakowiak
fizjoterapeuta