Nerw łokciowy biegnie po przyśrodkowej stronie stawu łokciowego w kanale (rowku), który utworzony jest przez nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, więzadło ramienno-łokciowe i rozcięgno położone pomiędzy głowami zginacza łokciowego nadgarstka. W wyniku długotrwałych przeciążeń, bezpośrednich urazów lub innych patologii ( choroby narządu ruchu, guzy) dochodzi do uszkodzenia okolicznych tkanek, w efekcie ucisku lub drażnienia przebiegającego w tym miejscu nerwu. Konsekwencją w tym przypadku są dolegliwości bólowe, zaburzenia neurologiczne i ograniczenie funkcji ręki. Objawy zazwyczaj narastają powoli. Początkowo mogą być odczuwane w nocy, następnie także w dzień. W późniejszym etapie nasilenie dolegliwości może nieustannie zaburzać codzienne funkcjonowanie. Zespół kanału nerwu łokciowego jest drugą najczęściej występującą neuropatią (uszkodzenie nerwów obwodowych) w kończynie górnej po zespole cieśni nadgarstka. Dotyczy przede wszystkim mężczyzn, z reguły ręki dominującej.
Reklama
Przyczyny
Przyczyn prowadzących do ucisku nerwu łokciowego jest wiele. Mogą to być między innymi:
- Urazy bezpośrednie stawu łokciowego
- Silne uderzenie w okolice kanału ( rowka) łokciowego
- Długotrwały ucisk na nerw ( np. podczas snu)
- Zaburzenia osi kończyny
- Zmiany zwyrodnieniowe
- Choroby układowe np. cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów
- Wady wrodzone stawu łokciowego np. podwichnięcie nerwu łokciowego, płytkość kanału
- Przeciążenia stawu łokciowego
- Guzy kanału nerwu łokciowego
- Inne: alkoholizm, zapalenie bakteryjne, wirusowe, zmiany hormonalne
W wyniku powyższych zaburzeń dochodzi do obrzęku lub pogrubienia tkanek miękkich oraz zmian kostnych, których konsekwencją jest konflikt z przebiegającym w okolicy nerwem łokciowym i permanentny ucisk struktury prowadzący do powstania przewlekłych dolegliwości.
Objawy
Podstawowymi objawami świadczącymi o zespole kanału nerwu łokciowego są:
- Dolegliwości bólowe okolicy łokcia, promieniujące wzdłuż przebiegu nerwu, nasilające się podczas zginania stawu
- Bóle i parestezje nocne, często zaburzające sen
- Zaburzenia czucia w obrębie palca IV i V oraz wewnętrznej części przedramienia
- Drętwienie, mrowienie, zaburzenie percepcji
- Osłabienie siły mięśniowej palców, zanik mięśni kłębika, glistowatych oraz międzykostnych
- Powstanie tzw. ręki szponiastej
- Ograniczenie precyzji ruchów ręki
- Zaburzenia potliwości, zabarwienia (zaczerwienienie, zasinienie), ucieplenia oraz wyglądu skóry
Reklama
Rozpoznanie
W celu rozpoznania zespołu kanału nerwu łokciowego niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu oraz badania klinicznego przez lekarza specjalistę ( neurologa). Ocena występujących objawów (ból nasilający się podczas zginania łokcia, deficyty neurologiczne) oraz badanie RTG stawu łokciowego (z widocznym rowkiem nerwu) powinny wystarczyć do postawienia trafnej diagnozy. W razie wątpliwości wykonuje się badanie EMG ( elektromiografia) oceniające funkcję mięśni oraz obwodowego układu nerwowego. Pomocnicze mogą okazać się również badania USG (ultrasonografia) oraz MRI (rezonans magnetyczny), które określą ewentualne uszkodzenia tkanek miękkich w obrębie nerwu.
Leczenie / Fizjoterapia
Leczenie w przypadku zespołu kanału nerwu łokciowego w początkowym etapie jest zachowawcze. Stosuje się farmakoterapię oraz indywidualnie dobrana rehabilitację. W okresie ostrym, gdzie dolegliwości są mocno nasilone, należy odciążyć kończynę (orteza), ograniczyć ruchy zginające w stawie łokciowym oraz zażywać leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Niekiedy niezbędna może okazać się iniekcja z kortykosteroidów w bolesną okolicę. Istotne jest również przyjmowanie odpowiednich pozycji podczas snu ( kończyny górne wzdłuż tułowia, łokcie wyprostowane). Można w tym celu zastosować specjalną szynę ramienną. W leczeniu neuropatii niezbędna może okazać się fizykoterapia. Zabiegi z zakresu krioterapii lub prądy TENS będą działały przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Kąpiel wirowa oraz lampa solux poprawią ukrwienie i odżywienie tkanek, pole magnetyczne lub laser przyspieszą proces regeneracji, natomiast wzmocnienie siły mięśniowej ręki będzie możliwe dzięki elektrostymulacji. Kolejno, jeśli tkanki w okolicach łokcia wykazują duże napięcie, stosuje się ćwiczenia rozluźniające i rozciągające, aby poprawić elastyczność, ukrwienie i odżywianiem tkanek miękkich, następnie ćwiczenia wzmacniające mięśnie oraz poprawiające propriocepcję ( czucie głębokie) stabilizację oraz ruchomość uszkodzonego stawu. Wykonuje się również neuromobilizacje, których celem jest poprawa przesuwalności nerwu względem okolicznych tkanek. Pozwala to w szybki sposób poprawić funkcję podrażnionych struktur. Jeśli postępowanie zachowawcze nie przynosi określonych rezultatów lub ucisk spowodowany jest urazem mechanicznym, należy wdrożyć leczenie operacyjne. Szybko podjęta interwencja chirurgiczna daje nadzieje na całkowite ustąpienie objawów oraz odzyskanie sprawności. W przypadkach, kiedy leczenie operacyjne było podjęte zbyt późno, zabieg może tylko zniwelować dolegliwości bólowe, natomiast deficyt ruchowy pozostanie. Operacje wykonuje się metoda otwarta lub artroskopowią. Polega ona na odbarczeniu uciśniętej struktury poprzez przecięcie pasm ścięgnistych, które zamykają bruzdę nerwu i poszerzeniu przestrzeni, w której przebiega nerw. Czasem wykonuje się zabieg z przeniesieniem nerwu na przednią powierzchnię stawu łokciowego, jednak po tego typu operacji, proces powrotu do pełnej sprawności znacznie się wydłuża.
Reklama
Podsumowanie
Zespół kanału nerwu łokciowego jest drugą najczęściej występującą neuropatia w kończynie górnej. Bezpośrednią przyczyną powstawania schorzenia jest ucisk lub drażnienie nerwu łokciowego, który przebiega w okolicach nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Kompresja nerwu spowodowana jest obrzękiem lub przerostem tkanek w okolicy stawu łokciowego, których uszkodzenie wynika najczęściej z bezpośrednich urazów czy sumujących przeciążeń. Ucisk nerwu może wynikać także z wad wrodzonych stawu (np. podwichnięcie nerwu łokciowego), chorób układowych ( reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca) guza w okolicy kanału, przez który przechodzi nerw, a także czynników takich jak: zmiany hormonalne czy alkoholizm. Neuropatia objawia się dolegliwościami bólowymi okolicy nadkłykcia przysrodkowego kości ramiennej, które promieniują wzdłuż przebiegu nerwu. Nasilają się one podczas zginania stawu łokciowego. Często odczuwane są mrowienia, parestezje, drętwienie, szczególnie w okolicy IV i V palca oraz wewnętrznej części przedramienia. Występują również zaburzenia czucia ( początkowo nadwrażliwość, później osłabienie czucia). Kolejno może pojawić się osłabienie siły mięśniowej, w konsekwencji zanik mięśni zaopatrywanych przez nerw. Może powstawać tzw. ręka szponiasta. Rozpoznanie schorzenia opiera się na dokładnym wywiadzie oraz badaniu klinicznym. Pomocniczo stosuje się badanie RTG (radiologiczne) w celu wykrycia patologii rowka, przez który przechodzi nerw, a także badanie EMG (elektromiografia) oceniające funkcję mięśni oraz nerwu. W celu określenia ewentualnych uszkodzeń tkanek miękkich wykonuje się badanie USG ( ultrasonografia) lub rezonans magnetyczny. Leczenie w początkowej fazie najczęściej jest zachowawcze: unieruchomienie, fizykoterapia, leki przeciwzapalne oraz indywidualna rehabilitacja. Braku poprawy lub ewentualne występowanie mechanicznych przyczyn ucisku jest wskazaniem do leczenia operacyjnego.
Autor:
Radosław Biały
magister fizjoterapii
