Zapalenie kaletki wyrostka łokciowego

Kaletka łokciowa znajduje się na tylnej powierzchni stawu łokciowego. Położona jest bezpośrednio pod skórą, nad przyczepiającymi się do wyrostka łokciowego ścięgnami mięśni, które odpowiedzialne są za prostowanie stawu łokciowego. Jej nadrzędną funkcją jest zmniejszenie tarcia pomiędzy okolicznymi tkankami. Poprzez wytwarzanie mazi stawowej ułatwia ruchy ślizgowe struktur względem siebie. W prawidłowych warunkach płaska i cienka kaletka nie jest wyczuwalna. Dopiero w przypadku podrażnienia, dochodzi do wypełnienia przestrzeni płynem stawowym, co uwidacznia się pod postacią lokalnego obrzęku. Powierzchowne położenie kaletki sprawia, że jest ona podatna na wszelkiego rodzaju urazy. Zapalenie kaletki wyrostka łokciowego jest schorzeniem dosyć powszechnym. Wiąże się najczęściej z epizodem urazowym i w głównej mierze dotyczy mężczyzn.

Przyczyny

Zapalenie kaletki wyrostka łokciowego można podzielić ze względu na etiologię powstawania. Wyróżniamy zapalenie na tle bakteryjnym (septycznym) oraz niebakteryjnym (aseptycznym), z którym mamy do czynienia częściej. Do podrażnienia kaletki przyczyniają się urazy bezpośrednie w okolicy stawu łokciowego (np. stłuczenia w wyniku upadku na łokieć) oraz sumujące mikrourazy, powstające podczas aktywności fizycznej, głównie sportów walki (częste uderzenia w łokieć). Do zapalenia kaletki może dojść również w wyniku dłuższego podparcia na łokciu np. podczas pisania. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia dolegliwości są także przewlekłe choroby zapalne stawów jak: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Do zapalenia typu bakteryjnego dochodzi na skutek skaleczeń oraz ran w okolicy stawu łokciowego.

Objawy

Podstawowym objawem świadczącym o zapaleniu kaletki wyrostka łokciowego jest obrzęk na tylnej powierzchni łokcia. Obrzęk, zazwyczaj wyraźnie zarysowany, swoim wyglądem przypomina kurze jajo. Niezwykle ważne jest rozróżnienie zapalenia septycznego (bakteryjnego) od aseptycznego (niebakteryjnego) ze względu na inne postępowanie lecznicze. Podczas zapaleń bakteryjnych częściej występują dolegliwości bólowe i tkliwość w okolicy kaletki. W większości przypadków schorzenie kojarzone jest z wcześniejszymi ranami i skaleczeniami w tej okolicy, które mogły być przyczyną infekcji. Dodatkowo mogą pojawić się zmiany skórne, owrzodzenia oraz zaczerwienienie. Może wystąpić ogólne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, przebiegające z objawami gorączki. Zapalenie na tle niebakteryjnym objawia się obrzękiem, ale najczęściej bez występowania wyraźnych dolegliwości bólowych i tkliwości okolicy łokcia. Symptomatyczne jest to, że pacjent nie kojarzy urazu, mogącego wpłynąć na podrażnienie kaletki. W obu przypadkach ruchomość stawu jest zachowana (może wystąpić niewielkie zmniejszenie zakresu ruchu ze względu na kompresję opuchniętej kaletki), a zgięcie i wyprost łokcia nie wywołuje bólu. Przewlekłe zapalenie kaletki może przebiegać z niewielkim obrzękiem. W tylnej części stawu ( tkanka podskórna) czasami pojawiają się wyczuwalne zgrubienia. Pacjent zgłasza wówczas dolegliwości o charakterze niestałym. Zazwyczaj ból i obrzęk występuje po dłuższym podparciu na łokciach. Mogą pojawić się dolegliwości ostre, które spowodowane są uciskiem kaletki na tkance kostnej.

Rozpoznanie

Rozpoznanie zapalenia kaletki wyrostka łokciowego jest możliwe po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu oraz badania klinicznego. Z reguły te czynności wystarczają do postawienia diagnozy. Należy mieć na uwadze, że zapalenie może powstawać na tle chorób reumatoidalnych, dlatego niezwykle ważne jest zbadanie pacjenta również pod tym kątem (wywiad rodzinny, badanie innych stawów). Niekiedy wykonuje się badanie krwi celem określenia rodzaju zapalenia (bakteryjne, reumatoidalne). Skutecznym badaniem obrazowym potwierdzającym obecność płynu w kaletce jest ultrasonografia (USG). Badanie wykonuje się również w celu wykluczenia innych patologii w obrębie łokcia, mogących wywoływać obrzęk tkanek. Ewentualne złamania kości wykluczyć może badanie RTG. W razie wątpliwości wykonuje się badanie rezonansem magnetycznym.

Leczenie / Fizjoterapia

Leczenie zapalenia kaletki wyrostka łokciowego uzależnione jest od przyczyny, która je wywołała. W przypadku zapalenia bakteryjnego (septycznego) wykonuje się punkcję kaletki z ewakuacją płynu stawowego, celem zmniejszenia nasilenia dolegliwości. Zabieg należy przeprowadzić kilkakrotnie. Dodatkowo wymagane jest zastosowanie antybiotykoterapii. Przy zapaleniach niebakteryjnych często, ale nie zawsze stosuje się nakłucia kaletki wraz z usunięciem płynu, jednak czynność tą wykonuje się z reguły jednorazowo (w niektórych przypadkach czynność należy powtórzyć). W początkowej fazie dysfunkcji obowiązuje odciążenie stawu oraz ograniczenie jego aktywności. W celu zminimalizowania stanu zapalnego stosuje się zimne okłady, a także przyjmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne. Pomocne mogą okazać się zabiegi z zakresu fizykoterapii. Krioterapia, prądy TENS oraz ultradźwięki będą działały przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Natomiast pole magnetyczne czy laser przyspieszą regenerację. Należy również przeanalizować czynniki mogące powodować podrażnienie kaletki i postarać się je wyeliminować lub zmodyfikować. W przypadku dużego obrzęku z nasilonymi dolegliwościami bólowymi można zastosować iniekcję sterydową. Należy zaznaczyć, że po ostrzyknięciu może pojawić się nasilenie objawów (środek sterydowy zaczyna działać, a przeciwbólowy przestaje). Objawy zapalenia powinny zmniejszyć się lub całkowicie zniknąć w ciągu kilku tygodni. W momencie wyciszenia dolegliwości wskazane jest wzmocnienie i uelastycznienie tkanek w okolicach łokcia oraz utrzymanie odpowiedniej ruchomości stawu. Wskazane są również ćwiczenia poprawiające stabilizację i czucie głębokie w stawie. W celu zmniejszenia nadmiernego napięcia mięśniowego oraz zwiększenia ruchomości łokcia stosuje się terapię manualną oraz masaż tkanek głębokich. W przypadku, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi zamierzonych rezultatów, należy rozważyć zabieg chirurgiczny. Polega on na drenażu kaletki, gdzie po nacięciu skóry zakłada się dren odsączający płyn stawowy. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie całej kaletki.

Podsumowanie

Kaletka łokciowa położona jest na tylnej powierzchni łokcia. Powierzchowne usytuowanie struktury predysponuje ją do częstych podrażnień. Zapalenia w okolicy kaletki łokciowej nalezą do powszechnych. Wyróżniamy zapalenia na tle bakteryjnym (septycznym) i niebakteryjnym (aseptycznym), które występują częściej. Przyczyną podrażnienia kaletki mogą być urazy (np. upadek na łokieć) sumowanie mikrourazów (w wyniku aktywności fizycznej np. sportów walki) lub długotrwałe oparcie o łokieć. Zapalenie może powstawać także na tle przewlekłej choroby zapalnej stawów jak: reumatoidalne zapalenie stawów. Postać bakteryjna najczęściej spowodowana jest ranami w okolicy tylnej strony stawu łokciowego. Głównym objawem stanu zapalnego kaletki jest obrzęk, który wyglądem przypomina kurze jajo. Może występować ból oraz tkliwość przy ucisku (częściej przy zapaleniach bakteryjnych). Dolegliwości mogą się nasilać podczas kompresji na strukturę kaletki (np. podczas podporu na łokciach). Do rozpoznania dolegliwości wystarczy zazwyczaj rzetelnie przeprowadzony wywiad z pacjentem oraz badanie kliniczne. W niektórych przypadkach pomocne może być badanie krwi oraz badania obrazowe jak USG, RTG oraz rezonans magnetyczny, które dodatkowo wykluczą inne patologie. Leczenie zapaleń na tle bakteryjnym opiera się na kilkakrotnym wykonaniu punkcji wraz z ewakuacją płynu z kaletki oraz na odpowiedniej antybiotykoterapii. Postać niebakteryjna również może wymagać punkcji (nie zawsze) oraz podstawowych działań przeciwzapalnych jak: okłady z lodu czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Dodatkowo obowiązuje odciążenie łokcia. Skuteczne w tej fazie mogą być także zabiegi z zakresu fizykoterapii.

W stanach przebiegających z dużym obrzękiem oraz dolegliwościami bólowymi niekiedy wymagana jest iniekcja sterydowa. Po opanowaniu stanu ostrego wskazane jest wzmocnienie i uelastycznienie tkanek w okolicach łokcia oraz utrzymanie odpowiedniej ruchomości stawu, a także poprawa jego stabilizacji i czucia głębokiego. Pomocniczo stosuje się także masaż tkanek głębokich oraz terapię manualną. Brak skuteczności leczenia zachowawczego jest wskazaniem do zabiegu chirurgicznego, które w najgorszym wypadku, wymaga usunięcia całej kaletki.

Autor:
Radosław Biały
magister fizjoterapii