Prądy TENS

Prądy TENS to inaczej przezskórna elektryczna stymulacja nerwów. Zabieg ten zaliczany jest do fizykoterapii, a dokładniej do elektrolecznictwa. Prądy TENS stosowane są głównie w terapii przeciwbólowej. Ich działanie polega na hamowaniu docierania bodźców bólowych do mózgu. Terapia nie prowadzi jednak do wyleczenia przyczyny występowania bolesności, a jedynie do złagodzenia objawów. Prądy TENS dzielą się na kilka rodzajów w zależności od zastosowanych parametrów. Zabieg daje bardzo szybkie efekty przeciwbólowe, zarówno w stanie ostrym, jak i w przypadku bólu przewlekłego, dlatego też jest chętnie przepisywany przez lekarzy. Dostępne są aparaty użytku domowego generujące prądy TENS, jednak terapia powinna być przeprowadzana w porozumieniu z fizjoterapeutą. Zabieg ze względu na prostotę wykonania oraz dobre efekty lecznicze dostępny jest w większości placówek fizjoterapeutycznych.

Przygotowanie się do zabiegu - prądy TENS

Pacjent powinien przed zabiegiem zdjąć biżuterię i inne metalowe elementy, gdyż stwarza to niepotrzebne ryzyko porażenia prądem. Należy założyć strój, który umożliwi łatwy dostęp do okolicy poddawanej zabiegowi. Dzięki temu zabieg zostanie wykonany prawidłowo i przebiegnie w przyjemnej atmosferze. Pacjent powinien przed zabiegiem wziąć kąpiel i dokładnie umyć skórę w okolicy poddawanej zabiegowi, gdyż martwy naskórek ogranicza przenikanie prądu w głąb tkanek. Podobne zjawisko ograniczające skuteczność zabiegu jest obserwowane w przypadku ułożenia elektrod w miejscu nadmiernie owłosionym. Ze względu na to, że włosy ograniczają przepływ prądu, wskazane jest, aby miejsca w których będą układane elektrody były depilowane. Ze skóry w miejscu poddawanym zabiegowi należy usunąć wszelkie kremy, maści i inne kosmetyki.

Metodyka wykonania zabiegu - TENS

Prądy TENS wykonywane są za pomocą elektrod cynowych lub węglowych. Powinny mieć one powierzchnię ok. 10-15 cm². Stosowanie elektrod o mniejszym polu powierzchni powoduje, że w miejscu ich nałożenia dochodzi do zagęszczenia prądu, co w konsekwencji może prowadzić do uszkodzenia skóry. W przypadku elektrod węglowych wykorzystywane są specjalnie do nich przeznaczone podkłady. Wraz z elektrodami cynowymi stosowane są podkłady z gazy, o powierzchni większej o co najmniej 1 cm z każdej strony nałożonej elektrody i grubości ok. 1,5-2 cm. Podkłady układane na ciele pacjenta muszą być mokre, aby bez problemu przewodzić prąd elektryczny. W tym celu stosuje się najczęściej wodę wodociągową lub 0,1-0,2 % roztwór chlorku sodu. W przypadku urządzeń do użytku domowego elektrody wykonane są z odpowiednio spreparowanej gumy, która jest pokryta odpowiednim żelem, a także spotykane są elektrody samoprzylepne. Podczas ich stosowania zazwyczaj nie stosuje się już dodatkowych podkładów. Przed rozpoczęciem zabiegu pacjent powinien poinformować fizjoterapeutę o występujących w okolicy poddawanej leczeniu zaburzeniach czucia. Jeśli pacjent nie jest pewny ich występowania, fizjoterapeuta przeprowadzi odpowiednie testy. Należy również zawiadomić terapeutę o przyjmowanych lekach przeciwbólowych, gdyż mogą one wpływać na zdolność odczuwania prądu elektrycznego. Pacjent powinien przyjąć wygodną pozycję leżącą lub siedzącą w zależności od okolicy poddawanej zabiegowi. Elektrody mogą być umieszczane tylko na skórze pozbawionej wyprysków i uszkodzeń. Układa się je w następujących punktach:

• Nad miejscem największej bolesności;
• W punktach spustowych (miejsce w obrębie brzuśca mięśnia lub powięzi, wywołujące ból i tkliwość podczas nacisku);
• Nad korzeniami nerwowymi;
• Wzdłuż nerwów obwodowych;
• Po stronie przeciwnej do występowania bólu w przypadku występowania hiperalgenezji (przeczulicy).

Po ułożeniu elektrod fizjoterapeuta przymocowuje je do ciała pacjenta. Następnie wybiera odpowiedni program, w zależności od efektów jakie chce uzyskać, a w dalszej kolejności powoli zwiększa natężenie prądu elektrycznego. Pacjent powinien poczuć wyraźne, ale niebolesne mrowienie lub skurcz mięśnia. W przypadku wystąpienia bólu w okolicy elektrod, należy jak najszybciej powiadomić o tym fakcie fizjoterapeutę, gdyż może to doprowadzić do uszkodzenia skóry. W czasie trwania zabiegu często dochodzi do przyzwyczajenia skóry do prądu i osłabienia odczuwanych wrażeń. O tym fakcie również należy poinformować fizjoterapeutę, który zwiększy natężenie prądu, tak aby odczuwane było wyraźne mrowienie. Podczas trwania zabiegu pacjent nie powinien wykonywać gwałtownych ruchów, ani zmieniać pozycję ciała, gdyż może to doprowadzić do przesunięcia elektrod i porażenia prądem. Po upłynięciu czasu przeznaczonego na zabieg fizjoterapeuta powoli zmniejsza natężenie prądu i zdejmuje elektrody. Po zabiegu należy odpocząć ok. 15 minut. Do 30 minut przed i po prądach TENS nie należy stosować zabiegów z zakresu zimnolecznictwa na leczoną okolicę ciała, gdyż osiągnięte efekty terapeutyczne zostaną zniesione.

Przed rozpoczęciem stosowania prądów TENS w warunkach domowych należy skonsultować się z fizjoterapeutą, który nauczy pacjenta odpowiedniego ułożenia elektrod oraz zapozna go z zasadami stosowania tych prądów. Również w trakcie terapii należy konsultować się z terapeutą w celu weryfikacji osiągniętych efektów i ewentualnej zmiany dawkowania.

Dawkowanie

Dawkowanie prądów TENS uzależnione jest od rodzaju, stadium choroby oraz od osobniczej wrażliwości na prąd elektryczny. Standardowo stosowane są od 1 do 4 razy dziennie po 20, 30 lub 60 minut. Czasem stosuje się je 1-2 razy dziennie, w taki sposób aby czas stymulacji wynosił od 2 do 4 godzin. W przypadku stosowania prądów TENS w stanach przewlekłych możliwe jest prowadzenie terapii od kilku tygodni do kilku miesięcy. Sugerowany długi okres czasu trwania terapii oraz zalecenia wykonywania zabiegu kilka razy dziennie zachęca do stosowania prądów TENS poza gabinetem fizjoterapeutycznych również w warunkach domowych. Natężenie prądu uzależnione jest od osobniczej wrażliwości pacjenta oraz rodzaju zastosowanego prądu TENS i może sięgać nawet 100 mA (miliamperów).

Główne rodzaje prądów TENS:

• Konwencjonalny – krótki czas impulsu (50-250 μs-mikrosekund), częstotliwość 50-100 Hz, niskie natężenie prądu. Może być stosowany przez kilkanaście godzin dziennie;
• Elektroakupunkturowy – czas impulsu 150-250 μs, częstotliwość do 10 Hz (najlepiej 1-4 Hz), czas trwania zabiegu maksymalnie do 45 minut;
• Uderzeniowy (burst) – w ciągu 1 s generowane są dwie serie impulsów o czasie trwania 100-200 μs i częstotliwości 2 Hz (podczas „uderzenia, wybuchu” częstotliwość wynosi od 70-100 Hz). Tego rodzaju nie stosuje się w stanach ostrych. Czas trwania zabiegu powinien wynosić maksymalnie 45 minut;
• Zmodulowany – parametry zostają dobrane indywidualnie do stanu pacjenta i oczekiwanych efektów terapeutycznych.

Działanie prądów TENS

Prądy TENS stosowane są wyłącznie do terapii przeciwbólowych. W niektórych przypadkach z powodzeniem można nimi zastąpić lub ograniczyć przyjmowanie leków przeciwbólowych. Wykorzystywane są tylko do leczenia objawowego. Oznacza to, że nie wpływają na leczenie przyczyny, która wywołuje ból. W przypadku prądów TENS mówi się o tzw. teorii bramkowania bólu. Zakłada ona, że impuls zanim dotrze do mózgu musi przejść przez rogi tylne rdzenia kręgowego.W przypadku, gdy w tym miejscu spotkają się dwa impulsy do mózgu dociera tylko ten silniejszy. Prądy TENS wywołują wyraźne impulsy czuciowe, które hamują docieranie do mózgu impulsów bólowych z tego samego miejsca. Dodatkowo wywołują wydzielanie endorfin (hormonu szczęścia), które wykazują działanie przeciwbólowe.

Wskazania do prądów TENS

Główne wskazania do stosowania prądów TENS to zarówno ostre, jak i przewlekłe zespoły bólowe, a mianowicie:

• Stany pooperacyjne;
• Podczas porodu;
• Niekiedy w stanach nowotworowych;
• Stany pourazowe;
• Choroby reumatyczne;
• Bóle głowy;
• Zapalenia nerwów;
• Korzeniowe zespoły bólowe;
• Uszkodzenia nerwów obwodowych;
• Bóle towarzyszące chorobom wewnętrznym.

Przeciwwskazania do prądów TENS

Jako główne przeciwwskazania wymienia się:

• Rozrusznik serca;
• Obecność metalowych elementów w tkankach w miejscu objętym zabiegiem;
• Zaburzenia czucia;
• Padaczkę;
• Ostre infekcje i stany zapalne;
• Nieustabilizowane choroby układu krążenia;
• Oparzenia, odmrożenia;
• Zmiany skórne w okolicy poddawanej zabiegowi;
• Ciążę;
• Utrudniony kontakt z pacjentem.

Podsumowanie

Prądy TENS stosowane są jako terapia przeciwbólowa. Wykorzystuje się je do leczenia objawów, a nie przyczyny występowania schorzenia. Ze względu na szybkie efekty zabieg jest chętnie przepisywany przez lekarzy. Istnieje możliwość leczenia prądami TENS w warunkach domowych za pomocą małego urządzenia generującego ten rodzaj prądu. Jednak przed rozpoczęciem terapii oraz w trakcie jej trwania należy odwiedzać gabinet fizjoterapeutyczny. Fizjoterapeuta nauczy pacjenta odpowiedniego ułożenia elektrod oraz dobierze lub w razie potrzeby zmodyfikuje parametry zabiegu. Poprawnie wykonany zabieg jest całkowicie bezpieczny. Prądy TENS są oferowane w większości placówek fizjoterapeutycznych.

Autor: mgr Monika Olszówka