Pole magnetyczne w rehabilitacji - magnetoterapia

Magnetoterapia jest działem fizykoterapii wykorzystującym lecznicze działanie pól magnetycznych i elektromagnetycznych o różnej częstotliwości. Leczenie magnesami znane już było w Starożytności, a obecnie wraz z rozwojem technologii i powstaniem urządzeń generujących pole magnetyczne, znajduje zastosowanie w ogromnej grupie schorzeń.

Magnetoterapia wykorzystywana jest w leczeniu schorzeń aparatu ruchu, w tym także tkanek miękkich i skóry oraz w dysfunkcjach układu nerwowego.

W fizjoterapii, poza bardzo powszechnym zabiegiem pola magnetycznego małej częstotliwości (potocznie nazywanym magnetronikiem) wykorzystywane są także zabiegi bazujące na polu elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości.

W dalszej części artykułu omówimy wpływ leczenia polem magnetycznym na ludzki organizm, wskazania oraz przeciwwskazania, a także różnice pomiędzy poszczególnymi zabiegami.

Pole magnetyczne w rehabilitacji – trochę historii

Początki magnetoterapii datuje się już na czasy starożytne, wykorzystywano wówczas lecznicze działanie magnesów (Starożytny Egipt). Magnetoterapia znana nam pod postacią urządzeń generujących pole magnetyczne, jest metodą współczesną. Zarówno w przypadku magnesów jak i nowszych urządzeń, cel był podobny – wpływ na naturalne pole magnetyczne.

Wykorzystanie pola magnetycznego w lecznictwie związane jest z występowaniem w organizmie naturalnego pola magnetycznego. Jest ono wynikiem oddziaływania na ludzki organizm naturalnego pola magnetycznego Ziemi, a także generowane jest ono przez komórki nerwowe człowieka.

W przypadku chorób bądź urazów, ale także w stanach wyczerpania zarówno psychicznego jak i fizycznego, dochodzi do zaburzeń naturalnego pola magnetycznego.

Celem magnetoterapii, od początku powstania metody, była i jest normalizacja zaburzonego pola magnetycznego.

Działanie biologiczne pola magnetycznego i elektromagnetycznego na ludzki organizm

• Działanie przeciwbólowe
• Działanie przeciwzapalne
• Działanie pobudzające mikrokrążenie
• Intensyfikacja procesów oddychania tkankowego
• Działanie przeciwobrzękowe
• Stymulacja krążenia obwodowego
• Przyśpieszenie procesów zrostu kostnego
• Zwiększenie zdolności wychwytywania tlenu przez tkanki
• Działanie immunostymulacyjne
• Pobudzenie i przyśpieszenie procesów regeneracji tkanek miękkich
• Działanie pobudzające synapsy nerwowe 

Reklama

Pole magnetyczne i elektromagnetyczne – rodzaje zabiegów

Magnetoterapia

Magnetoterapia odnosi się do zabiegów wykorzystujących pole magnetyczne niskiej częstotliwości. Jest to zabieg, który przenika przez wszystkie struktury, nie wpływając na wzrost temperatury, co powoduje, iż zabieg może być stosowany również w stanie ostrym. Przenikanie przez tkanki umożliwia także wykonywanie zabiegów przez gips czy odzież. Również obecność metalowych implantów nie jest przeciwwskazaniem do zabiegu (przeciwwskazaniem są jedynie implanty elektryczne).

W magnetoterapii stosuje się wartości indukcji w granicach 1-15 mT oraz częstotliwość w przedziale 1-100 Hz. Dobór parametrów zabiegu (indukcja i częstotliwość) jest uzależniony od nasilenia dolegliwości bólowych oraz czasu ich trwania:

• stan ostry – częstotliwość 1-5 Hz, indukcja 0,5-3 mT
• stan podostry – częstotliwość 5-20 Hz, indukcja 3-5 mT
• stan przewlekły – częstotliwość 20-50 Hz, indukcja powyżej 5 mT

Czas zabiegu jest różny w zależności do schorzenia i mieści się w przedziale 5-60 minut. Zabieg wykonywany jest najczęściej w seriach od 5 do 15 zabiegów.

Diatermia krótkofalowa

Zabiegami wykorzystującymi impulsowe pole elektromagnetyczne są diatermie krótkofalowe, które w trakcie zabiegu doprowadzają do przegrzania tkanek. Jednak urządzenia te mają również możliwość pracy w trybie pulsacyjnym, co umożliwia wykorzystanie ich zarówno w zabiegach termicznych jak i atermicznych. Działanie terapeutyczne diatermii polega na dostarczeniu impulsów o bardzo dużej częstotliwości, jednocześnie przy bardzo krótkim czasie oddziaływania i długiej przerwie następującej po każdym impulsie (w przerwie następuje rozproszenie ciepła w tkankach).

Diatermię krótkofalową dzieli się na dwa rodzaje:

• diatermia kondensatorowa – w zabiegu wykorzystywane są dwie elektrody, pomiędzy którymi przepływa pole elektromagnetyczne (przewaga pola elektrycznego). Nagrzewaniu ulegają tkanki położone płytko, takie jak skóra i tkanka podskórna.

• diatermia indukcyjna – w zabiegu wykorzystywana jest jedna elektroda, nazywana monodą (elektroda indukcyjna), pod którą kumuluje się wirowo pole elektromagnetyczne (przewaga pola magnetycznego). Dochodzi do przegrzania tkanek położonych głęboko, np. mięśni, nerwów.

Absorpcja fal elektromagnetycznych zależna jest od kilku czynników, w tym parametrów pola elektromagnetycznego (częstotliwość, natężenie, czas), ale także od miejsca zabiegu (stopień nawodnienia tkanek ma istotny wpływ na poziom absorpcji). Istotnym czynnikiem przy ustalaniu dawek natężenia jest wielkość i sposób ułożenia elektrod. W związku z powyższym dobierając dawki trzeba wziąć pod uwagę stan pacjenta, okolicę zabiegową, a także odczucia pacjenta  (natężenie ustawia się na podstawie subiektywnych odczuć pacjenta).

Wg Schliephiego zastosowanie mają 4 dawki:

• dawka atermiczna – nie wywołująca wrażeń cieplnych (bardzo małe natężenie)
• dawka oligotermiczna – wywołująca progowe wrażenie ciepła (małe natężenie)
• dawka termiczna – wywołująca przyjemne wrażenie cieplne (średnie natężenie)
• dawka hipertermiczna – wywołująca duże wrażenie cieplne, ale mimo wszystko przyjemne w odczuciu (duże natężenie)

Stosowane dawki są ściśle powiązane z czasem trwania zabiegu oraz stanem pacjenta. Przyjmuje się, że dawki atermiczne i oligotermiczne znajdują zastosowanie w stanach ostrych. Zabiegi wykonywane są wówczas codziennie, a ich czas jest krótki – około 2-5 minut. Dawki termiczne i hipertoniczne wykorzystywane są w stanach przewlekłych. Częstotliwość zabiegów jest mniejsza, około 2-3 zabiegów tygodniowo, ale czas trwania pojedynczej sesji wydłuża się do około 10-20 minut. Zabiegi wykonywane są w seriach około 10-15 zabiegów, po których następuje co najmniej 7-dniowa przerwa.

Reklama

Wskazania do stosowania zabiegów wykorzystujących pole magnetyczne i impulsowe pole elektromagnetyczne

Wśród najczęstszych wskazań do terapii wykorzystującej pole magnetyczne i elektromagnetyczne, wymienia się:

• stany po złamaniach kości (opóźniony zrost kostny)
• osteoporoza
• reumatoidalne zapalenie stawów
• przewlekłe choroby zwyrodnieniowe stawów
• zapalenie płuc
• stwardnienie rozsiane
• stany po udarze mózgu
• owrzodzenia i zmiany troficzne skóry
• infekcje bakteryjne skóry i tkanek miękkich
• nadciśnienie tętnicze
• bóle głowy pochodzenia naczynioruchowego
• migreny
• bliznowce
• zaburzenia czynności nerwów czaszkowych i obwodowych
• choroba niedokrwienna serca
• przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa, ucha, migdałków
• nerwobóle
• zespoły bólowe aparatu ruchu
• odmrożenia
• stany niedokrwienne tkanek

Reklama

Przeciwwskazania

Wśród przeciwwskazań do stosowania zabiegów wykorzystujących pole magnetyczne małej częstotliwości oraz pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości wymienia się:

• nowotwory oraz stany po przebytych operacjach nowotworowych
• ciąża
• gruźlica
• nadczynność tarczycy
• padaczka
• stan po przeszczepach narządów
• ostra niewydolność wieńcowa
• zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych
• zakrzepowo-zarostowe zapalenie żył
• miesiączka
• choroba wrzodowa żołądka (ze skłonnością do krwawień)
• rozrusznik serca lub inny metalowy implant
• zaburzenie rytmu serca (migotanie przedsionków, częstoskurcze)
• choroby zakaźne
• ropne stany zapalne

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Bauer A., Wiecheć M.- „Przewodnik Medyczny Po Wybranych Zabiegach Fizykalnych” Markmed Rehabilitacja S.C.
• Mika T., Kasprzak W.,  „Fizykoterapia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006
• Straburzyński G., Straburzyńska-Lupa A.,  „Medycyna Fizykalna” Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1997