Drżenie i sztywność - główne problemy w chorobie Parkinsona

Choroba Parkinsona jest wynikiem zaburzeń w ośrodkowym układzie nerwowym, które manifestują się narastającymi problemami ruchowymi. Choroba swoją nazwę wzięła od brytyjskiego lekarza Jamesa Parkinsona, który jako pierwszy ją rozpoznał i opisał objawy chorobowe.

 Choroba najczęściej dotyka osoby po 50 roku życia i ma charakter postępujący. Częstość występowania zmian u 60 letnich osób w Europie szacuje się na 1,6%, z widoczną tendencją wzrostową, wynikającą przede wszystkim ze starzenia się społeczeństwa.

Istota choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona rozwija się wskutek zmian zwyrodnieniowych, które obejmują komórki nerwowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Jądra podstawy (ulegają uszkodzeniu) odpowiadają za kontrolę czynności ruchowych, dzięki wytwarzanemu neuroprzekaźnikowi – dopamina. Dopamina wytwarzana przez specjalne komórki nerwowe (dopamina powstaje z chemicznego związku –lewodopa) odpowiada za koordynację czynności ruchowych. W konsekwencji zmian zwyrodnieniowych dochodzi do obumierania komórek odpowiedzialnych za produkcję dopaminy i w związku z tym do zaburzenia połączeń wewnątrzmózgowych. Jednak do rozwoju choroby Parkinsona dochodzi dopiero przy bardzo znaczących zmianach (około 80% komórek wytwarzających dopaminę objętych procesem zwyrodnieniowym). Związane jest to z dużymi zdolnościami kompensacyjnymi całego układu nerwowego, który przy niewielkich zmianach znajduje inne połączenia.

Znany jest mechanizm choroby, ale nadal duże wyzwanie dla lekarzy stanowi przyczyna tych zmian. Mimo wielu badań prowadzonych nad chorobą Parkinsona, nadal przyczyna zmian zwyrodnieniowych komórek nerwowych nie jest do końca poznana. Wśród czynników predysponujących do wystąpienia choroby wymienia się:

• zmiany miażdżycowe
• zatrucia manganem, ołowiem bądź zatrucia lekami
• urazy mózgu (encefalopatia pourazowa)
• niewielkie udary bądź stany zapalne w obrębie układu nerwowego

Główne objawy choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona charakteryzuje się stopniowym pojawianiem się i narastaniem objawów w przeciągu kilku lat. W początkowym etapie choroby chorzy zauważają u siebie spowolnienie ruchowe oraz brak płynności i niezgrabność przy wykonywaniu prostych czynności. Jednak dla wielu osób jest to objaw starzenia się organizmu i coraz mniejszej sprawności, a nie pierwsze symptomy chorobowe. Z upływem czasu dochodzi do nasilenia objawów, pojawiają się także zaburzenia równowagi, utrudniające normalne funkcjonowanie (np. wstanie z łóżka).

Objawy Parkinsonizmu są typowe, ale nie zawsze występują wszystkie jednocześnie:

1. drżenie spoczynkowe
2. spowolnienie ruchowe (bradykinezja)
3. sztywność mięśniowa (wzrost tonusu mięśniowego)
4. zaburzone rozpoczynanie ruchów dowolnych (trudności z rozpoczęciem ruchu)

Inne objawy, które dołączają na różnym etapie choroby, zniekształcają sylwetkę pacjenta oraz sposób poruszania się i wykonywania wielu czynności:

• pochylenie tułowia –zgarbiona sylwetka
• charakterystyczny chód drobnymi kroczkami – zauważalne jest także „szuranie” nogami oraz brak naprzemiennej pracy kończyn górnych
• brak mimiki twarzy (maskowata twarz) oraz bardzo rzadkie mruganie
• niewyraźna, monotonna i cicha mowa
• trudności w pisaniu, objawiające się często zmianą charakteru pisma
• trudności z wykonywaniem ruchów precyzyjnych
• zaburzenia równowagi objawiające się trudnościami w wykonywaniu codziennych aktywności, a także narastającą częstotliwością upadków

Reklama

Drżenie i sztywność

Drżenie jest typowym objawem choroby Parkinsona, który dotyczy około 70% pacjentów. Objawia się przede wszystkim w obrębie rąk, przedramion oraz głowy. Drżenie spoczynkowe rozumiane jako mimowolne i oscylacyjne ruchy pewnych części ciała, ma miejsce gdy ręka bądź głowa są podparte i pacjent nie musi pokonywać siły ciężkości.

Objaw nasila w momencie stresu oraz  podczas chodzenia, natomiast zmniejsza się w trakcie wykonywania ruchów precyzyjnych i celowych. W początkowym okresie choroby, drżenie występuje najczęściej jednostronnie i obejmuje bardziej palce i dłoń niż pozostałe części ręki. W tym okresie, pacjent jest w stanie siłą woli całkowicie powstrzymać drżenie. Przebieg i rozwój drżenia w chorobie może mieć bardzo różny przebieg, od nasilenia i przeniesienia na drugą stronę ciała do zaniknięcia. Typowe drżenie parkinsonowskie najsilniej objawia się w spoczynku, z tendencją do zmniejszania się w trakcie wykonywania zamierzonej czynności, co sprawia, iż codzienna aktywność nie zostaje upośledzona. Jednak zdarzają się także przypadki, kiedy drżenie jest równie intensywne w spoczynku jak w czasie aktywności.

Sztywność rozumiana jako wzmożone napięcie mięśniowe, spowodowane jest nieprzerwaną stymulacją komórek alfa. W przypadku choroby Parkinsona często można się spotkać z określeniem oporu mięśniowego typu „rury ołowianej” bądź „koła zębatego”.

Objaw „rury ołowianej” dotyczy sztywności mięśniowej, która utrzymuje się przez cały zakres ruchomości, w czasie wykonywania biernych ruchów. Natomiast objaw „koła zębatego” charakteryzuje się skokami, wynikającymi z cyklicznego spadku natężenia oporu w czasie wykonywania biernego ruchu.

Sztywność ma charakter globalny i obejmuje swoim zasięgiem zarówno kończyny i tułów, niezależnie od ich położenia, również w spoczynku.

Reklama

Postępowanie

Mimo licznych badań nad etiologią choroby, nadal wysuwane koncepcje nie zostały potwierdzone, a przyczyny ciągle pozostają niepoznane. W związku z tym postępowanie lecznicze ma charakter objawowy.

Choroba Parkinsona jest nieuleczalna i ma przebieg postępujący, dlatego ważne jest wczesne wdrożenie postępowania leczniczego, które opiera się na farmakoterapii i rehabilitacji. Multidyscyplinarność i regularność pozwalają na przedłużenie czasu sprawności i niezależności od osób trzecich.

Bardzo ważną rolę w postępowaniu odgrywa rehabilitacja ruchowa oraz zabiegi fizykalne o działaniu przeciwbólowym i zmniejszającym napięcie mięśniowe. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na poprawę stanu psychicznego, koordynacji i równowagi, a także wydolności i postawy ciała.

Wdrożenie farmakoterapii następuje najczęściej w momencie rozpoznania choroby (nie zawsze) i w zależności od stanu pacjenta i jego objawów, stosuje się leczenie jednym lekiem lub kombinacje różnych preparatów. Rozwijająca się choroba wymaga większych dawek, a także leków o różnym czasie i szybkości działania (lewodopa: * szybko-działająca, * konwencjonalna, * długo-działająca) , co związane jest z częstymi zmianami nasilenia objawów.

Rehabilitacja w chorobie Parkinsona

Leczenie farmakologiczne niektórych zaburzeń ruchowych nie zawsze okazuje się całkowicie skuteczne, dlatego niezbędna jest kompleksowa i przede wszystkim zindywidualizowana rehabilitacja.

Wykorzystuje się różne formy terapii od fizykoterapii, kinezyterapii poprzez różnorodne formy terapii zajęciowej oraz wszelkie aktywności fizyczne.

Podstawę usprawniania stanowią neurologiczne metody (PNF, NDT Bobath), które wykorzystują elementy sprzężenia zwrotnego, stymulacji sensomotorycznej czy wymuszania ruchu (zaburzenia jednostronne). Ćwiczenia powinny być proste i zrozumiałe, zwłaszcza z późniejszych stadiach choroby.

Bardzo dobre efekty przynosi terapia funkcjonalna, ukierunkowana na poprawę aktywności dnia codziennego, a także terapia zajęciowa:

• terapia ręki – ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające zakres ruchomości, a także ćwiczenia kształtujące precyzję i koordynację
• terapia w oparciu o czynności samoobsługi
• terapia zajęciowa – rękodzieła, kulinaria, muzykoterapia połączona z zajęciami tanecznymi
• zajęcia Nordic Walking – korzystnie wpływają na poprawę ruchomości, elastyczności oraz napięcia mięśniowego. Chód z wymuszoną naprzemienną pracą kończyn górnych kształtuje równowagę i koordynację nerwowo-mięśniową, a także wpływa pozytywnie na postawę ciała.
• aktywność w wodzie – wykorzystanie specyficznych właściwości wody pozwala na obniżenie napięcia mięśniowego, bezbolesną pracę w pełnych zakresach ruchomości oraz silną stymulację narządów równowagi. Opór wody można także wykorzystać do wzmacniania mięśni w trakcie ćwiczeń bądź marszu.

Zabiegi z zakresu fizykoterapii stosowane w chorobie Parkinsona:

• światłolecznictwo – naświetlanie lampą sollux
• laseroterapia
• magnetoterapia
• elektroterapia – zabiegi i działaniu rozluźniającym, przeciwbólowym
• magnetoterapia
• hydroterapia – masaż wirowy kończyn, masaż podwodny, kąpiel perełkowa

Reklama

Podsumowanie

Choroba Parkinsona zaliczana jest do schorzeń zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego, o nie do końca poznanej etiologii. Znany natomiast jest  jej przebieg, który charakteryzuje się stopniowym zanikiem komórek nerwowych produkujących dopaminę, co ma swoje odzwierciedlenie w przebiegu klinicznym. Typowe jest narastanie objawów wraz z rozwojem choroby, które z czasem prowadzą do utraty sprawności.

Przebieg i występowanie objawów mogą być bardzo różnorodne i zależne są od różnych czynników, co sprawia, że każdy pacjent choruje inaczej. Wśród typowych objawów choroby wyróżnia się spadek sprawności ruchowej, drżenie spoczynkowe, spowolnienie oraz zaburzenie postawy ciała.

Opracowała:
mgr Katarzyna Kumor, Fizjoterapeuta