Dieta bogatoresztkowa - bogatobłonnikowa

Dieta bogatoresztkowa

Dieta bogatoresztkowa stosowana jest przede wszystkim u osób z zaparciami stolca w postaci atonicznej (spowodowanymi zwiotczeniem jelit, najczęś­ciej występującymi w otyłości), a także w czynnościowych zaburzeniach jelit, zwłaszcza, jeżeli dotychczas nie spożywały one dużej ilości błonnika pokarmowego, a także w zespole jelita drażliwego, kiedy głównym z objawów są zaparcia. 
Jej zadaniem jest uregulowanie motoryki jelit, uregulowanie ich pracy, bez stosowania środków farmakologicznych. Całodzienne pożywienie powinno być tak dobrane i tak rozłożone na posiłki i w czasie, aby dawało efekt regularnych i odpowiednio częstych wypróżnień

Przy zaparciach atonicznych poprawę można uzyskać poprzez modyfikację całodziennego żywienia, polegającą na zwiększeniu w dziennych racjach pokarmowych ilości błonnika i płynów. Bardzo ważną rolę pełni również higieniczny tryb życia, czyli regularne spożywanie posiłków o stałych godzinach, dostateczny odpoczynek, ruch na świeżym powietrzu, odprężenie nerwowe, a także wyrobienie nawyków regularnych wypróżnień.

Dietę bogatoresztkową stosuje się w profilaktyce:

• miażdżycy, zmniejszając poziom cholesterolu we krwi
• cukrzycy, zmniejszając stężenie glukozy we krwi
• otyłości
• kamicy żółciowej
• zespołu jelita drażliwego
• uchyłkowatości jelita grubego
• raka jelita grubego.

Dieta wysokobłonnikowa

Dieta bogatoresztkowa ( bogatobłonnikowa) jest modyfikacją żywienia podstawowego. Różnica polega na znacznym zwiększeniu ilości spożywanego błonnika pokarmowego, a także na ilości wypijanych płynów, ponieważ do wyzwolenia funkcji błonnika niezbędna jest odpowiednia ilość wody. Nierozpuszczalna frakcja błonnika zwiększa objętość mas pokarmowych, poprzez mechaniczne drażnienie jelit przyspiesza ich pasaż, tylko w niewielkim stopniu wiąże wodę, opóźnia hydrolizę skrobi i wchłanianie glukozy, daje uczucie sytości z zmniejsza wartość energetyczną diety.

Główne działanie błonnika polega na zwiększaniu masy stolca, ponieważ jest składnikiem pokarmowym niepodlegającym trawieniu. Powoduje on również zwiększenie ilości bakterii w jelicie grubym i nasilenie procesów fermentacyjnych, co powoduje powstawanie zwiększonej ilości gazów a tym samym zwiększenie objętości stolca i poprawę jego konsystencji. Błonnik i powstałe produkty jego fermentacji , podrażniają ściany jelita, przyspieszając tym samym perystaltykę jelit. Dodatkowo rozmiękczanie mas kałowych jest możliwe poprzez zdolność błonnika pokarmowego do wiązania wody .

Produkty takie jak: otręby pszenne, kasza gryczana, kasza jęczmienna, pieczywo żytnie razowe, pieczywo typu graham mają największy wpływ na ruchy defekacyjne jelit. Mają także bardzo duże właściwości wiążące wody, np. 100 gram otrąb wiąże 450 ml wody. Spożywając otręby, należy wypijać duże ilości płynów, ponieważ tylko wtedy błonnik pokarmowy będzie mógł zwiększyć swoją objętość, a tym samym spełniać swoją funkcję zmniejszania nasilenia zaparć .

Dietę bogatoresztkową powinno wprowadzać się stopniowo. Jeżeli zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie nastąpi w sposób gwałtowny, może dojść do występowania wzdęć i dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej. Należy zacząć od żywienia podstawowego i powoli zwiększać ilość błonnika pokarmowego, do wartości 40 – 50 g/dobę. Dotyczy do w szczególności zaparć spastycznych ( kurczowych), oraz osób, które dotychczas spożywały warzywa i owoce w ograniczonych ilościach. Przewód pokarmowy tych osób może nie być zdolny do szybkiego przystosowania się do gwałtownej zmiany w dotychczasowym sposobie żywienia się. Początkowo warzywa i owoce powinny być podawane w umiarkowanych ilościach – ok. 500 g dziennie, w postaci gotowanej, przecieranej. Po okresie adaptacji, ilości tych produktów powinny być zwiększone do 1000 g dziennie. Stopniowo należy wprowadzać także surowe warzywa i owoce, warzywa nieprzecierane, owoce i warzywa ze skórką .

W zaparciach typu spastycznego może zaistnieć konieczność całkowitego wyeliminowania surowych warzyw i owoców, a także zastąpienia pieczywa razowego żytniego, pieczywem razowym pszennym oraz potraw smażonych – gotowanymi .

W celu dostarczenia zwiększonej ilości błonnika, należy ograniczyć pokarmy zmniejszające perystaltykę jelit i zastąpić w posiłkach pieczywo jasne na pieczywo ciemne, najlepiej razowe lub typu graham, zaś drobne i oczyszczone kasze i ryż zamienić na grube kasze, jak gryczana, pęczak, płatki owsiane, otręby, płatki pełnoziarniste żytnie lub pszenne. Należy znacznie ograniczyć spożywanie: klusek, oczyszczonego białego pieczywa i mąki, oczyszczonego ryżu, kaszy manny, mąki ziemniaczanej, ciastek z kremem, bananów. Całkowicie powinno się wykluczyć spożywanie: mocnej herbaty, suszonych czarnych jagód, czerwonego wytrawnego wina, grochu, fasoli, warzyw kapustnych, kalafiora .

Dieta bogatoresztkowa jadłospis

Zaleca się spożywanie ok. 2 – 3 razy dziennie po łyżce otrąb, które można podawać z surówkami, jogurtami, mlekiem, twarogiem, potrawami mielonymi. Ze względu na to, że otręby zawierają kwas fitynowy który upośledza wchłanianie wapnia, magnezu i żelaza, należy zwiększyć w diecie ilość spożywanego wapnia o 10% .

W diecie ważną rolę odgrywają również suszone owoce: śliwki, figi, rodzynki, a także warzywa: papryka, buraki, które zawierają 5% ligniny i są bardzo skuteczne w zaparciach.

Korzystne działanie na perystaltykę jelit mają również: jogurt, kefir, miód, ukwaszone mleko, jednodniowe, masło, oliwa z oliwek, kompoty i zupy z suszonych śliwek, surówki, siemię lniane, kawa prawdziwa, wody gazowane średniosodowe, buliony, rosoły a także potrawy ostro przyprawione. Zaleca się spożywanie łyżki najlepiej mielonego siemienia lnianego. Otacza ono masy pokarmowe znajdujące się w jelitach, śluzem, który ułatwia pasaż jelit i wypróżnianie.

Ważna jest również ilość i rodzaj przyjmowanych płynów. Dobry rezultat dają chłodne napoje i potrawy. Zaleca się pół szklanki przegotowanej chłodnej wody z miodem lub namoczone śliwki suszone albo łyżeczka oleju z pestek winogron na czczo. Olej z pestek winogron w przeciwieństwie do oliwy z oliwek jest łagodniejszy w smaku i zapachu. W suszonych śliwkach występuje związek chemiczny o podobnym działaniu do związku poprawiającego perystaltykę jelit ( 2- hydroksyfenyloizatyny). Można także przyjmować herbatę, napoje mleczne, napoje owocowe i soki warzywne przecierane. Często w likwidowaniu zaparć pomaga szklanka gorącej lub zimnej przegotowanej wody z sokiem z cytryny. Zaleca się, aby ilość przyjmowanych płynów zwiększyć do 2 a nawet do 2,5 litra na dobę. Płyny najlepiej przyjmować ok. 15 minut przed posiłkiem, ponieważ napoje spożywane wraz z pokarmem rozrzedzają kwas żołądkowy, przez co pokarm dłużej i trudniej jest trawiony. A to może skutkować bólem brzucha, wzdęciami i niestrawnością.

Pożywienie zawierające dużą ilość produktów zbożowych oczyszczonych, cukru, mało warzyw, owoców, razowego pieczywa żytniego i pszennego, typu graham, jest przyczyną częstych zaparć, a także utrudnia ich leczenie.

Należy pamiętać, że jeśli dieta będzie miała zastosowanie w dyspepsjach czynnościowych jelit z występującymi zaparciami, należy ograniczyć w diecie ilość spożywanych węglowodanów, które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach. Objawy dyspeptyczne nasilają:

• Laktoza występująca w słodkim mleku ( mleko słodkie należy zastąpić jogurtem lub kefirem)
• Sorbitol dodawany do: słodyczy, gumy do żucia, dietetyczne dżemy i czekolady
• Fruktoza w dużej ilości występująca w owocach
• Tłuszcze zwierzęce
• Używki: mocna herbata, mocna kawa, alkohol
• Napoje gazowane i potrawy wzdymające ( uwalniane przez nie gazy nasilają wzdęcia i bóle brzucha)
• Potrawy smażone, ciężkostrawne
• Potrawy objętościowe, o bardzo niskiej lub bardzo wysokiej temperaturze.

Autor: mgr inż. Agnieszka Podgórska
dietetyk