Skolioza u dorosłych - przyczyny, objawy, leczenie

Skolioza jest trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa, która najczęściej rozwija się w wieku dziecięcym. Zdarza się jednak, iż początek choroby przypada na okres dojrzały, tj. 20 rok życia i później. Wówczas mówimy o skoliozie dorosłych, nazywanej także skoliozą zwyrodnieniową.

W wieku dziecięcym, zdecydowana większość skolioz ma podłoże idiopatyczne, natomiast w wieku dojrzałym, główną przyczyną skrzywienia kręgosłupa są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa oraz procesy degeneracyjne krążka międzykręgowego. Istotną różnicą pomiędzy skoliozą wieku dziecięcego i dojrzałego jest wielkość skrzywienia. Skoliozy dziecięce mogą osiągać dużo większe wielkości skrzywienia, natomiast skoliozy zwyrodnieniowe osiągają małe stopnie skrzywienia, około 20-30 stopni.

Ze względu na niewielki stopień skrzywienia, defekt kosmetyczny nie stanowi wskazania do leczenia. Pacjenci ze skoliozą w wieku dojrzałym, zgłaszają przede wszystkim dolegliwości bólowe, które rozwijają się wraz z rozwojem zmian zwyrodnieniowych. Ból stanowi główne wskazanie do leczenia, gdyż w pewnym momencie zaczyna utrudniać normalne funkcjonowanie.

Postępowanie lecznicze w przypadku skolioz zwyrodnieniowych obejmuje zarówno metody zachowawcze jak i leczenie chirurgiczne. W wielu przypadkach zadowalające efekty przynosi postępowanie zachowawcze, oparte o metody fizjoterapeutyczne oraz farmakoterapię. Czasami jednak konieczne okazuje się wdrożenie leczenia operacyjnego, które redukuje istniejące skrzywienie, a poprzez usztywnienie zabezpiecza przed nawrotem dolegliwości bólowych.

Czym jest skolioza czyli najważniejsze informacje

Utarło się, iż synonimem skoliozy jest boczne skrzywienie kręgosłupa, co nie do końca jest prawdą. W skoliozie oczywiście występuje boczne skrzywienie, ale jest to tylko jedna ze składowych całego zaburzenia. Skolioza jest trójpłaszczyznowym zniekształceniem kręgosłupa, które w medycynie określane jest nie tyle zaburzeniem, co chorobą.

Składowe skoliozy obejmują zaburzenia w 3 płaszczyznach:

1. skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie)
2. skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (zaburzenia fizjologicznych krzywizn kręgosłupa)
3. skrzywienie w płaszczyźnie poziomej (rotacja i torsja kręgów)

Do postawienia diagnozy „skolioza” konieczne jest stwierdzenie skrzywienia bocznego kręgosłupa przekraczającego 10⁰ w płaszczyźnie czołowej (wielkość skrzywienia określana jest na podstawie zdjęcia RTG).

Skolioza dorosłych  - przyczyny

Skolioza u osób dorosłych najczęściej pojawia się w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa lub schorzeń układu mięśniowego lub nerwowego. Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się:

• zwężenie kanału kręgowego

• osteoporoza

• złamania kompresyjne trzonów kręgowych

• zmiany degeneracyjne w obrębie krążków międzykręgowych

• zmiany zwyrodnieniowe

• asymetrie w obrębie kończyn dolnych lub miednicy

• przebyte choroby płuc (zwłaszcza leczone operacyjne, np. pneumonektomia)

Skolioza dorosłych – jak dochodzi do jej rozwoju?

Mówiąc o skoliozie u osób dorosłych należy mieć na uwadze dwie różne jej postaci:

• skoliozę, która rozwinęła się w okresie dzieciństwa (najczęściej idiopatyczna)
• skoliozę, która rozwinęła się w wieku dojrzałym (po 20 roku życia, postać nabyta)

W dzisiejszym artykule uwagę skupimy na zmianach nabytych, które rozwijają się stopniowo, najczęściej wraz ze zużywaniem się aparatu ruchu.

Skolioza osób dorosłych nazywana bywa również skoliozą zwyrodnieniową, co sugeruje podłoże skrzywienia kręgosłupa. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej dochodzi do nierównomiernego osiadania dysków, przebudowy trzonów kręgowych, a także przyjmowania pozycji przeciwbólowych, co w miarę upływu czasu prowadzi do utrwalania się „skrzywionej” postawy ciała.

Reklama

Objawy

Skolioza zwyrodnieniowa osiąga najczęściej małe stopnie skrzywienia (w granicach 20-30 stopni), które nie prowadzą do widocznej deformacji.

Dominującym objawem skoliozy u osób dorosłych jest ból, który ma charakter stały, z okresami remisji i zaostrzeń. Ból często przyjmuje postać bólu promieniującego, co jest wynikiem ucisku struktur nerwowych. Poza promieniowaniem bólu do kończyn, występują dolegliwości bólowe zarówno przewlekłe jak i ostre, w obrębie pleców.

Wśród innych objawów skoliozy wymienia się:

• ograniczona ruchomość kręgosłupa

• asymetria talii, nierówna linia bioder

• „zapadnięcie” się tułowia

• zmieniona własna postawa ciała

• garb żebrowy

• wystająca łopatka

• zaburzony wzorzec chodu, utykanie

W sytuacjach kiedy w przebiegu skrzywienia kręgosłupa dochodzi do drażnienia struktur nerwowych, pojawiają się również:

• mrowienia, drętwienia czy pieczenia

• niedowłady mięśniowe lub nawet porażenia

Rozpoznanie skoliozy

Rozpoznanie skoliozy opiera się na badaniu klinicznym, wywiadzie oraz  badaniach obrazowych. Podstawowym badaniem obrazowym jest RTG, które pozwala na ocenę wielkości  i lokalizacji kąta skrzywienia, a także innych nieprawidłowości w obrębie aparatu kostnego.

U osób dorosłych, równie często wykonuje się dokładniejsze bandanie MRI (rezonans magnetyczny), które obrazuje dodatkowo nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich.

Natomiast podstawowe badanie kliniczne obejmuje oglądanie pacjenta (w swobodnej pozycji, zarówno w statyce jak i dynamice) oraz ocenę charakterystycznych punktów topograficznych.

Badanie kliniczne:

• ocena linii ramion
• ocena linii miednicy
• ocena ustawienia łopatek
• ocena symetrii tułowia
• ocena krzywizn kręgosłupa
• ocena ruchomości kręgosłupa
• ocena długości kończyn dolnych
• obecność garbu żebrowego
• ocena klatki piersiowej
• badanie odruchów ścięgnistych
• badanie odruchów korzeniowych

Postępowanie lecznicze

Leczeniem z wyboru jest leczenie zachowawcze, które dość często okazuje się na tyle skuteczne, iż interwencja chirurgiczna nie jest konieczna. Techniki zachowawcze dobrze sprawdzają się w redukowaniu dolegliwości bólowych i poprawie stanu funkcjonalnego pacjenta. Nie mają natomiast wpływu na korekcję istniejących zaburzeń strukturalnych (leczenie zachowawcze nie może cofnąć zmian zwyrodnieniowych, może jedynie zatrzymać postępujący proces).

Leczenie zachowawcze obejmuje edukację pacjenta, działania profilaktyczne oraz fizjoterapię. Edukacja oraz profilaktyka mają na celu zwiększenie świadomości, która pozwoli ograniczać negatywne czynniki. Natomiast fizjoterapia poprzez ukierunkowany ruch, specjalistyczne terapie oraz zabiegi fizykoterapeutyczne działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, a także hamująco na procesy degeneracyjne. Jednocześnie w trakcie postępowania fizjoterapeutycznego duży nacisk kładziony jest na odzyskiwanie utraconych funkcji.

W leczeniu zachowawczym wykorzystywana jest również farmakoterapia, pod postacią niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz sterydowych iniekcji, podawanych bezpośrednio w problematyczne miejsca (korzenie nerwowe, stawy międzykręgowe). Zarówno niesteroidowe jak i steroidowe leki przeciwzapalne są elementem leczenia objawowego (redukcja bólu i stanu zapalnego). Niestety nie istnieje farmakologiczne leczenie przyczynowe choroby zwyrodnieniowej.

W przypadkach niereagujących na leczenie zachowawcze konieczne okazuje się wdrożenie leczenia operacyjnego.

Wskazania względne do leczenia operacyjnego:

• ból ostry/ przewlekły w obrębie kręgosłupa
• dolegliwości bólowe promieniujące do kończyny dolnej
• parestezje (mrowienie, drętwienie, pieczenie) w obrębie kończyny dolnej
• niedowłady mięśniowe

Wskazania bezwzględne do leczenia operacyjnego:

• niedowłady mięśniowe manifestujące się brakiem kontroli nad zwieraczami
• objawy zespołu ogona końskiego

Leczenie operacyjne skoliozy zwyrodnieniowej ma na celu zbalansowanie tułowia, odbarczenie uciśniętych korzeni nerwowych, a także usztywnienie poszczególnych stawów kręgosłupa. Działania te poprawiają jakość życia pacjentów poprzez redukcję dolegliwości bólowych oraz możliwości samodzielnego wykonywania codziennych czynności. Metody i techniki operacyjne dostosowywane są indywidualnie do stanu pacjenta (wielkości skrzywienia, jego umiejscowienia oraz rozległości konfliktu korzeniowego).

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Trójpłaszczyznowa terapia skolioz, Lehnert-Schroth Christa, Grobl Petra, 2017, Elsevier Urban & Partner
• Korekcja postawy ciała. Techniki terapeutyczne, Johnson J., 2018, Elsevier Urban & Partner
• Metoda leczenia skolioz, kifoz i lordoz, S. Sastre Fernandez, red. Wyd. Pol. Zbigniew Śliwiński, 2008, Fizjomed.