Kąpiel radonowa

Kąpiel radonowa jest jednym z zabiegów oferowanych przez uzdrowiska. Stosowany w balneoterapii radon-222 jest jednym z pierwiastków promieniotwórczych. Efekty lecznicze uzyskiwane są dzięki promieniowaniu alfa emitowanemu podczas rozpadu radonu oraz rad A, B, C stanowiący tzw. osad promieniotwórczy. Promieniowanie to oddziałuje na narządy wydzielania wewnętrznego regulując ich pracę, a przez to wywołuje zmiany w całym organizmie. Kąpiel radonowa jest przeprowadzana w uzdrowiskach, które posiadają dostęp do naturalnych złóż wód radonowych. Pomimo, iż zabieg przeprowadzany jest w formie kąpieli, radon pobierany jest do organizmu głównie poprzez układ oddechowy wraz z wdychanym powietrzem. Część radonu osadza się również na skórze, jednak badacze nie udowodnili, iż jest pobierany do organizmu tą drogą. Kąpiel radonowa jest wykonywana na zlecenie lekarza, przez przeszkolony personel, który zna podstawowe zasady pracy z materiałem promieniotwórczym.

Przygotowanie do kapieli radonowych

Przed zabiegiem należy wziąć kąpiel, a także usunąć makijaż oraz maści i kremy z powierzchni skóry poddawanej zabiegowi. Konieczne jest także zdjęcie biżuterii. Zaleca się przyjmowanie kąpieli radonowych na nagie ciało. Jednak jeśli pacjent nie czuje się komfortowo dozwolone jest założenie przez kobiety dwuczęściowego stroju kąpielowego, a przez mężczyzn kąpielówek. Niezbędny będzie ręcznik kąpielowy, a także klapki basenowe, które pacjent założy do chodzenia w obrębie pomieszczenia, w którym odbędzie się zabieg.

Metodyka wykonania zabiegu

Kąpiel radonowa odbywa się zazwyczaj w oddzielnym pomieszczeniu, w celu zapewnienia prywatności pacjentowi. Wanna wykorzystywana do przeprowadzenia zabiegu jest skonstruowana w taki sposób, aby wlew znajdował się w dnie. Zapobiega to ulatnianiu się radonu z wody. Niekorzystnie na zawartość tego pierwiastka wpływa także podgrzewanie wody. Wynika to ze zmniejszenia rozpuszczalności radonu w wodzie o wyższej temperaturze. W praktyce stosuje się mieszanie podgrzanej wody z wodą pobieraną z naturalnych źródeł w odpowiednim stosunku, tak aby otrzymać kąpiel o pożądanej temperaturze. Należy zauważyć, że zawartość radonu zmniejsza się wraz z wysokością. Dowiedziono, iż w wodzie pobranej do kąpieli jest o około 50 % mniej radonu niż w źródle, z którego została pobrana woda. Wody radonowe wykorzystywane są do kąpieli, półkąpieli, a także zbiorowych kąpieli w basenach. Po wypełnieniu wodą wanny do odpowiedniej wysokości pacjent siada na jej dnie. Dopiero po upływie około 1 minuty może się położyć. Ma to na celu przyzwyczajenie organizmu do temperatury wody. Podczas zabiegu należy zachowywać się spokojnie i nie wykonywać gwałtownych ruchów. Pacjent powinien wykonywać bezwzględnie wszystkie polecenia fizjoterapeuty, gdyż nieprzestrzeganie ich może doprowadzić do utraty zdrowia. Jeśli w trakcie zabiegu pacjent zaobserwuje u siebie niepokojące objawy (np. zawroty głowy) powinien jak najszybciej zgłosić ten fakt fizjoterapeucie, gdyż prawdopodobnie konieczne będzie przerwanie zabiegu. Po upływie czasu przeznaczonego na kąpiel pacjent najpierw siada w wannie i po około minucie może z niej wyjść. Udowodniono, że po wzięciu krótkiego natrysku (ok. 2-3 minut, bez użycia mydła) lub tylko po wytarciu ciała ręcznikiem aktywność osadu na skórze nie zmniejsza się w znaczący sposób. Podczas stosowania kąpieli radonowej dozwolone jest pobieranie innych zabiegów z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii, które dobiera lekarz. Ważne jest, aby po kąpieli radonowej odpoczywać w pozycji siedzącej lub półsiedzącej przez minimum 30 minut. Kąpiele radonowe wykonywane są uzdrowiskach, które posiadają dostęp do naturalnych wód radonowych. Ma to związek z ubytkiem radonu podczas transportu na duże odległości. Do takich uzdrowisk należą: Ustroń, Czerniawa Zdrój, Świeradów Zdrój, Długopole Zdrój, Szczawno Zdrój, Duszniki Zdrój, Lądek Zdrój, Jedlina Zdrój, Kudowa Zdrój.

Dawkowanie

Dawkowanie kąpieli radonowych dobierane jest indywidualnie do pacjenta i uzależnione jest od schorzenia, jego stadium, a także ogólnego stanu organizmu. Kąpielą określa się zabieg, gdzie pacjent zanurzony jest w wodzie po szyję. Temperatura wody wynosi wówczas 36-37 °C, a sam zabieg trwa standardowo od 10 do 20 minut (maksymalnie 30 minut). Kąpiel wykonuje się 2-3 razy w tygodniu. Liczba zabiegów podczas jednego turnusu wynosi 10-12 kąpieli, natomiast w niektórych przypadkach możliwe jest zwiększenie ilości zabiegów do 18. Półkąpiele różnią się od kąpieli całkowitych tylko tym, że pacjent zanurzony jest w wodzie do wysokości pępka. Dawkuje się je tak samo jak kąpiele całkowite. Temperatura wody w basenach leczniczych wynosi 26-28 °C, a czas zabiegu wynosi 20-30 minut. W przypadku osób starszych stosuje się temperaturę 28-30 °C, a cała kąpiel trwa nie więcej niż 20 minut. Kąpiel w basenach leczniczych przyjmuje się 2-3 razy tygodniowo przez 3-4 tygodni.

Działanie na organizm

Radon zawarty w kąpielach radonowych przedostaje się do organizmu głównie drogami oddechowymi (najlepiej przez płuca, z racji ich bardzo dobrego ukrwienia). Podczas kąpieli radon tworzy nad powierzchnią wody tak zwaną poduszkę powietrzno-radonową, którą oddycha pacjent. Nasycenie tkanek i krwi następuje, gdy uzyska się równowagę w stężeniu radonu we krwi i we wdychanym powietrzu. Proces ten rozpoczyna się, gdy stężenie radonu w powietrzu wynosi 30%. Po kilku godzinach (4-5) od zakończenia zabiegu następuje całkowite usunięcie radonu z organizmu, głównie przez układ oddechowy. Natomiast produkty jego rozpadu, łącząc się z pyłami zawartymi w powietrzu, na stałe osadzają się w różnych odcinkach układu oddechowego. Obserwuje się bardzo nieznaczne wchłanianie radonu przez skórę (około 0,5%), ale podobnie jak w przypadku układu oddechowego osadza się on na skórze (1-2%). Warto wspomnieć, że gaz ten wchłania się dużo lepiej poprzez skórę ukrwioną i tłustą w porównaniu do skóry suchej. Obecnie przyjmuje się, że ekspozycja organizmu na małe dawki promieniowania wpływa pozytywnie na jego rozwój. Przyjmuje się także, że zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, poprzez stymulacje procesów naprawczych DNA w komórkach, zmniejszając tym samym liczbę uszkodzeń, które mogą przyczynić się do rozwoju nowotworów. Dodatkowo napromieniowanie małymi dawkami przyczynia się m. in. do wydłużenia życia, podwyższenia odporności na choroby, zwiększenie szybkości wzrostu oraz zdolności do reprodukcji, a także lepszej tolerancji na stosowanie dużych dawek promieniowania w późniejszym okresie. Radon wpływa na organizm głównie poprzez bezpośrednie działanie bodźcowe, a także poprzez działanie na gruczoły wydzielania wewnętrznego. Podczas stosowania kąpieli radonowych oraz po zakończeniu leczenia obserwuje się wzrost wydzielania takich hormonów jak: hormon wzrostu (GH), hormon luteinizujący (LH), hormon dojrzewania pęcherzyków (FSH), hormon adrenokortykotropowy (ACTH), hormon tyreotropowy (TSH), estradiol, estriol, testosteron oraz kortyzol. Natomiast maleje poziom tyroksyny oraz trójjodotyroniny. Zabiegi z wykorzystaniem radonu powodują zwiększoną diurezę, a przez to są moczopędne oraz zauważa się zwiększone wydzielanie sodu spowodowane obniżeniem poziomu aldosteronu w surowicy krwi. Kąpiele radonowe, ze względu na utrzymywanie się w organizmie produktów rozpadu radonu przez dłuższy czas, wywołują długotrwałe działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, odczulające i przeciwświądowe. Działanie kąpieli radonowych ma charakter dwuetapowy. W pierwszym etapie organizm poddawany jest głównie promieniowaniu alfa emitowanemu bezpośrednio przez radon, które aktywne jest tylko w czasie trwania zabiegu. W drugim etapie efekty terapeutyczne osiągane są przez promieniowanie beta i w niewielkim stopniu gamma, które jest emitowane przez produkty rozpadu radonu pozostałe w tkankach. Produkty te uaktywniają się po około 2 tygodniach od rozpoczęcia kąpieli i są aktywne jeszcze przez 2-3 miesiące. Jeśli pacjent stosował kąpiele radonowe, należy o tym fakcie wspomnieć podczas badań radiologicznych, gdyż poprzez obecność substancji emitujących promieniowanie może dojść do przekłamania otrzymanych wyników badań radiologicznych. Należy pamiętać, aby przestrzegać zalecanego dawkowania, co do ilości zabiegów oraz czasu ich trwania, gdyż niedostosowanie się do nich może prowadzić do niekorzystnych zmian w organizmie pacjenta. Wielkość skutków jakie wywołuje promieniowanie uzależnione jest od kilku czynników. Należą do nich: wielkość dawki, rodzaj promieniowania, moc dawki, częstotliwość ekspozycji na promieniowanie, a także rodzaj tkanki oraz powierzchnia ciała poddawana zabiegowi.

Wskazania

Kąpiele radonowe są wskazane w leczeniu następujących schorzeń:

• Zaburzenia krążenia obwodowego (np. choroba Raynauda, samorodna sinica kończyn);
• Choroba niedokrwienna serca;
• Choroby zwyrodnieniowe stawów;
• Stany pourazowe i po zabiegach operacyjnych narządu ruchu;
• Stany pourazowe i po zabiegach operacyjnych układu nerwowego;
• Nadciśnienie tętnicze;
• Schorzenia układu oddechowego, np. dychawica oskrzelowa czy zespoły astmatyczne;
• Przewlekłe choroby narządu rodnego;
• Niepłodność męska;
• Choroby skóry, takie jak np. łuszczyca, trądzik, wypryski;
• Owrzodzenia podudzi;
• Zaburzenia hormonalne;
• Przewlekłe zatrucia metalami ciężkimi.

Przeciwwskazania

• choroby nowotworowe;
• ciąża i okres karmienia;
• młody wiek;
• niektóre zaburzenia krążenia (dotyczy głównie stanów do kilku miesięcy po zakrzepowym zapaleniu żył, po operacjach naczyniowych itd.);
• utrudniony kontakt z pacjentem.

Reklama

Podsumowanie

Kąpiele radonowe wykonuje się na zlecenie lekarza. Dostępne są w ofercie kilku uzdrowisk posiadających dostęp do naturalnych źródeł wód radonowych. Pacjenci zobowiązani są do ścisłego przestrzegania zaleceń fizjoterapeuty. Radon zawarty w kąpieli słabo wchłania się przez skórę pacjenta, natomiast najlepiej przez płuca. Nad powierzchnią wody tworzy się tak zwana poduszka radonowo-powietrzna, którą oddycha pacjent przez cały czas trwania zabiegu. Radon wpływa głównie na układ hormonalny poprzez stymulację gruczołów wydzielania wewnętrznego, a przez to na cały organizm. Warto zaznaczyć, że radon usuwany jest z organizmu już w ciągu kilku godzin po zakończeniu zabiegu. Jednak efekty terapeutyczne zabiegu utrzymują się nawet do kilku miesięcy, gdyż w organizmie pozostają produkty rozpadu radonu zlokalizowane w różnych tkankach.

Autor:
mgr Monika Olszówka