Alternatywa dla gipsu tradycyjnego – opatrunek syntetyczny, orteza

Założenie tradycyjnego gipsu w większości przypadków związane jest ze złamaniem czyli przerwaniem ciągłości kości. Jeżeli pacjent zgłasza się do szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR) lub do pogotowia ratunkowego z tego typu urazem zawsze zostanie zaopatrzony w ciężki gips. Jest to zazwyczaj zwykły bandaż nasączony wodną zawiesiną gipsu, która zastyga ostatecznie w jedną dobę.

Wady tradycyjnego opatrunku gipsowego

Zastosowanie opatrunku gipsowego niesie za sobą wiele niedogodności lub uciążliwości. Do, których zalicza się przede wszystkim:

• Duży ciężar – który jest poważnym problemem zazwyczaj dla osób starszych z problemami krążenia lub niepełnosprawnych. Duża waga opatrunku gipsowego może się przyczyniać do spowolnienia zrostu kostnego,

• Mocne unieruchomienie – może przyczyniać się do powstania zaników mięśniowych, silnych przykurczy np. stawowych, demineralizacji (osłabienia) kości lub martwicy skóry,

• Brak wodoodporności – tradycyjnego gipsu nie można moczyć w wodzie, gdyż zaburza się jego struktura, która się rozmiękcza. Poprzez to nie będzie on w pełni wywiązywał się ze swojej funkcji jaką jest unieruchomienie,

• Kruszenie się – podczas kilkutygodniowego użytkowania gipsu, podczas czynności dnia codziennego może dochodzić do jego deformacji lub uszkodzeń struktury, które na przestrzeni czasu przekładają się na jego nieprawidłowe działanie,

• Utrudnienie procesu leczenia – poprzez zastosowanie gipsu lekarz nie może wykonać wszystkich badan diagnostycznych, które przekładałyby się na skuteczniejsze i szybsze leczenie.

W dzisiejszych czasach medycyna zwłaszcza ratunkowa dysponuje różnymi zastępczymi metodami w zakresie wyżej omawianego urazu. Alternatywą dla tradycyjnego gipsu może być zarówno opatrunek syntetyczny (lekki gips) jak i orteza.

Opatrunek syntetyczny - lekki gips

Opatrunek syntetyczny czyli lekki gips jest wykonany z żywicy poliuretanowej, która pod wpływem ciepłej wody sztywnieje. Za wykonanie takiego opatrunku usztywniającego w państwowej służbie zdrowia będzie trzeba dodatkowo dopłacić (Narodowy Fundusz Zdrowia tego nie refunduje). Cena może wahać się od kilkunastu do nawet do nawet kilkuset złoty. Uzależnione jest to w dużej mierze od wielkości opatrunku lub od producenta. Zazwyczaj taki opatrunek można nabyć w aptece lub w  dobrym sklepie z zaopatrzeniem ortopedycznym.

Zalety lekkiego gipsu

 Opatrunek syntetyczny jest:

• Wygodny – idealnie może dostosować się do kształtu ciała,
• Lekki – jest lżejszy od tradycyjnego gipsu o ponad połowę,
• Wytrzymały – po całkowitym wyschnięciu tworzy równą powierzchnię, którą ciężko skruszyć,
• Przepuszcza powietrze – po wyschnięciu powstają w nim mikroskopijne pory poprzez, które skóra może oddychać. Zapobiega to znacznemu przegrzaniu, odparzeniu lub brzydkiemu zapachowi,
• Nie kruszy się – posiada spoistą strukturę, która nie uszkadza się nawet podczas długotrwałego użytkowania,
• Szybko zastyga – zazwyczaj wystarczy około 30 minut,
• Zdejmowalny – przy niewielkich odpryskach kostnych lub pod koniec leczenia złamania możemy go rozciąć i zdejmować na określony czas. Wówczas można wykonać higienę okolicy ciała objętej opatrunkiem,
• Nie powoduje reakcji alergicznych – jest to bardzo ważna informacja dla osób z wrażliwą skóra lub dla alergików,
• Wodoodporny – można się w nim kąpać,
• Nie zaburza procesu leczenia – jest w pełni przepuszczalny dla promieni rentgenowskich. Można w nim wykonywać dokładne cyfrowe zdjęcia rtg,
• Dostępny w wielu kolorach np. zielonym, niebieskim, różowym.

Orteza

Różnorodne specjalistyczne ortezy stają się coraz częściej popularniejszą alternatywą dla gipsu tradycyjnego jak i opatrunku syntetycznego. Omawiany aparat ortopedyczny przeznaczony jest na określone części ciała np. kończyny zarówno górne jak i dolne. Zapewnia właściwą stabilizację, unieruchomienie oraz odciążenie właściwej okolicy. Ortezy zbudowane są z lekkich materiałów, które przepuszczają powietrze. Ważną ich wspólna cechą jest to, iż są przeznaczone do wielokrotnego użytku. Czyli po wyleczeniu urazu możemy ją komuś odstąpić lub sprzedać. Doborem odpowiedniego zaopatrzenia medycznego powinien zając się lekarz, rehabilitant, fizjoterapeuta lub przeszkolona osoba sprzedająca określony produkt.

Niewłaściwe dopasowanie i zbyt długie noszenie omawianego urządzenia może na przestrzeni czasu prowadzić do wielu powikłań takich jak:

• Obrzęk – powstały zazwyczaj na skutek założenia zbyt małego rozmiaru określonej ortezy. Należy pamiętać, iż przy świeżym urazie obrzęk może systematycznie narastać, powodując ucisk, zaburzający prawidłowe krążenie,
• Otarcie – powstałe zazwyczaj na skutek doboru niewłaściwej ortezy w stosunku do uszkodzonej części ciała. Aktualnie mamy do dyspozycji bardzo duży wybór różnorodnych aparatów zabezpieczających nasze ciało,
• Zmiany w układzie mięśniowo - stawowym – na skutek niewłaściwego lub zbyt długiego użytkowania określonej ortezy może dojść do zaników mięśniowych oraz przykurczów stawowych,
• Zaburzenie prawidłowego stereotypu ruchowego – zazwyczaj na skutek nie przestrzegania odpowiednich zaleceń medycznych.

Orteza jest dopasowana do właściwego schorzenia. Unieruchomienie za pomocą jej określonej części naszego ciała jest przede wszystkim:

• Bezpieczne – w każdej chwili można zmodyfikować jej ułożenie lub ją całkowicie zdjąć,
• Wygodne – w kilka chwil można ją komfortowo założyć,
• Higieniczne – przepuszcza powietrze lub skonstruowana jest z materiałów oddychających,
• Skuteczne – za pomocą dodatkowych wzmocnień idealnie usztywnia określoną okolicę.

Ze względu na odpowiednią twardość wyróżnia się trzy rodzaje ortez:

• Miękkie (stosowane w przypadku zmian zwyrodnieniowych lub w szeroko pojętej profilaktyce),
• Półsztywne (przydatne szczególnie w ostatniej fazie leczenia),
• Sztywne (stosowane przede wszystkim w złamaniach, polecane są również dla sportowców w przypadku kontuzji).

W zależności od miejsca potencjalnego urazu wyróżnia się:

Ortezy kończyn górnych

• stawu barkowego – stabilizują przedramię zazwyczaj po zabiegach chirurgicznych w obrębie stawu barkowego. Stosowane są również w przypadku przeciążeń np.               mięśni,
• stawu łokciowego – często stosowana po urazach takich jak np. łokieć tenisisty lub łokieć golfisty. Często wykorzystywana jest profilaktycznie szczególnie u osób                         aktywnie uprawiających sport,
• dłoni i stawu nadgarstkowego – usztywniają dana okolicę. Stosowana jest w                   przypadku rozmaitych urazów np. stłuczenia, cieśni nadgarstka.

Ortezy kończyn dolnych

• stawu biodrowego, uda – stabilizują całą okolicę np. po zabiegach wymiany stawu biodrowego lub uszkodzeniu kości udowej,
• stawu kolanowego, podudzia – odciążają i stabilizują staw jak i całą okolicę. Stosowana jest w bólach i przeciążeniach podudzia np. zapalenie gęsiej stopki,
• stawu skokowego i stopy – usztywniają i stabilizują cały staw np. po złamaniach lub skręceniach. Stosuje się je również po zerwaniu ścięgna Achillesa.

Ortezy kręgosłupa

• odcinka szyjnego – służą głównie do zabezpieczenia i unieruchomienia np. po wypadkach komunikacyjnych,
• odcinka piersiowego – służą do unieruchomienia, korekcji lub odciążenia kręgosłupa np. w skoliozach,
• odcinka lędźwiowo-krzyżowego – służą głównie do stabilizacji. Stosuje się ją po              złamaniach kręgów lub u osób cierpiących na osteoporozę.

Informacje końcowe

W dobie szybkiego rozwoju medycyny to od lekarza wyłącznie zależy sposób postępowania leczniczego. Doktor decyduje jaki rodzaj usztywnienia zakłada. Musi być on w sposób idealny dostosowany do określonego urazu. Specjaliści chirurdzy, ortopedzi coraz częściej odchodzą od utartych stereotypów czyli tradycyjnych metod leczenia. Coraz bardziej stosują metody jak najmniej uciążliwe dla pacjenta. Sprawia to, iż cały proces leczenia staje się coraz mniej przybijający i zniechęcający. A właściwe nastawienie psychiczne  pacjenta w dużej mierze ułatwia i usprawnia cały okres rekonwalescencji nawet po poważnym urazie.

Autor: dr n. med. Kamil Klupiński,
fizjoterapeuta sportowy, kierownik poradni rehabilitacyjnej