Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt

Wzmożone napięcie mięśniowe

Napięcie mięśniowe jest jednym z podstawowych elementów ocenianych podczas rutynowych wizyt u pediatry. Niepokojące dla rodziców może być zarówno obniżone jak i wzmożone napięcie mięśniowe ich dzieci. Choć niekiedy nie udaje znaleźć się przyczyny tych nieprawidłowości, to nadrzędnym celem jest włączenie dziecka do terapii, w celu podjęcia odpowiedniej rehabilitacji, aby nieprawidłowe napięcie mięśniowe niemowlaka, nie zaburzało jego dalszego rozwoju psychomotorycznego.

Przyczyny zaburzeń napięcia mięśniowego

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe jest integralną częścią wielu przewlekłych zaburzeń przebiegających w dzieciństwie. Zaburzenia te mogą być spowodowane dysgenezją, czyli nieprawidłowościami w rozwoju gonad (gruczołów płciowych) np.: w zespole Klinefeltera czy zespole Toureta. Wzmożone napięci mięśniowe mogą powodować również uszkodzenia układu nerwowego: rozwijających się korowych dróg ruchowych, uszkodzenie zwojów podstawy, wzgórza, móżdżku, istoty białej mózgu, lub uszkodzenie rdzenia kręgowego. Najczęściej wzmożone napięcie mięśniowe obserwuje się u dzieci z ciąż wcześniaczych, z niską masą urodzeniową ( poniżej 2500 g), po długich, ciężkich porodach, w czasie których często dochodzi do niedotlenienia mózgu.

Kiedy do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego dojdzie przed ukończeniem drugiego roku życia, używa się wówczas terminu Mózgowego Porażenia Dziecięcego, dla określenia jednostki chorobowej, z którą związane jest wzmożone napięcie mięśniowe. Jeżeli uszkodzenie centralnego układu nerwowego wystąpi później, definiuje się to uszkodzenie opisowo w zależności od miejsca powstania.

Co to jest wzmożone napiecie mięśniowe

Wzmożone napięcie mięśniowe, czyli hipertonia, stosuję się wymiennie z terminem spastyczność, co jest błędem i może powodować nieporozumienia. Należy odróżniać hipertonię, którą mierzy się oporem na rozciąganie mięśni, od spastyczności, którą wyraża się odpowiedzią na rozciąganie mięśni i od przykurczu mięśniowego, który jest ograniczeniem ruchu w stawie. Należy podkreślić, że spastyczność jest częścią wzmożonego napięcia mięśniowego.

Hipertonią w obrazie klinicznym określa się: zwiększenie napięcia mięśniowego, występujące podczas ruchów dowolnych, które może wynikać z niewystarczającej kontroli tułowia, podczas precyzyjnych zadań ruchowych, czy kompensacyjnych wzorców ruchowcy. Może mieć charakter zmienny lub stały. Natomiast spastyczność definiuje się jako: zaburzenia czuciowo- ruchowe, powstające na skutek uszkodzenia górnego neuronu ruchowego (jest to duża komórka Betza, która tworzy układ piramidowy, czyli cześć układu nerwowego, który kontroluje ruchy dowolne i postawę ciała), objawiające się mimowolną aktywnością mięśni.
Wyróżnia się dwa rodzaje spastyczności:

• spastyczność pochodzenia centralnego (mózgowa), charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym na obwodzie (kończyny górne, dolne), a obniżonym napięciem mięśniowym w centrum ciała (tułów),

• spastyczność pochodzenia obwodowego (rdzeniowa), charakteryzuje się dużym napięciem mięśniowym w kończynach, zależy od aktywności, dobrze reaguje na środki relaksacyjne.

Istniej wiele czynników powodujących wzrost napięcia mięśniowego u dzieci, jest to m. In.: gwałtowna zmiana pozycji, silne światło, dźwięk, poczucie dyskomfortu (bólu), emocje, przy próbie ruchów dowolnych.

Wzmożone napięcie mięśniowe - objawy i konsekwencje

Niemowlęta ze wzmożonym napięciem mięśniowym dużo płaczą, są niespokojne, mało śpią, często się prężą, mają trudności z ssaniem piersi, często występuje u nich refluks (ulewają). Obserwuje się u nich opór w trakcie poruszania kończynami podczas zginania oraz prostowania, co może utrudniać pielęgnację, choćby czynność wykonywaną bardzo często przez rodziców, jak zmiana pieluszki. Wzmożone napięcie mięśniowe może występować również w innych częściach ciał (brzuch, twarz).

Dzieciom tym trudno jest przyjmować pozycje wyższe, siedzenie, stanie jest dla nich dużym problemem, ze względu na obecność nieprawidłowych wzorców postawy, korzystanie ze wzorców kompensacyjnych, na których nierzadko trudno jest zbudować funkcjonalną pozycję, czy ruch. Niemowlęta w leżeniu na brzuchu nie wyciągają kończyn górnych przed siebie, nie unoszą głowy, jeśli już to odginają ja do tyłu, dłonie mają zaciśnięte w pięść, a ich tułów tworzy wygięcie w kształcie litery „C”, tzw. konweks. Gdy leżą na plecach, odginają mocno głowę w tył „pchają” częścią potyliczną czaszki w podłoże, w tej pozycji ich tułów również nie jest symetryczny, utrzymują ułożenie w kształcie litery „C”.

Postępowanie przy wzmożonym napięciu mięśniowym

Fizjoterapia jest podstawową metodą postępowania w przypadku dzieci ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Podjęcie rehabilitacji w jak najszybszym czasie od momentu zauważenia nieprawidłowości w napięciu mięśniowym, zwiększa szansę na prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

Autor:
mgr Grażyna Sokołowska
fizjoterapeuta, terapeuta NDT Bobath