Igłoterapia jako metoda terapii punktów spustowych i punktów maksymalnie bolesnych.

Punkty spustowe a punkty maksymalnie bolesne

Punkty spustowe nazywane także Trigger Points to włókna mięśniowe o wzmożonym napięciu, które przy ucisku prowokują ból. Jednak nie dotyczy to tylko nadwrażliwości w obrębie mięśnia (miejsce ucisku), ale także bólu, który przenoszony jest w odległe segmenty ( według schematu danego punktu). Często pojawia się uczucie mrowienia, palenia czy swędzenia w oddalonej części ciała. Ból miejscowy przy ucisku jest charakterystycznym objawem punktów spustowych, ale nie jedynym, dlatego nie można mylić nadwrażliwości uciskowej, która może być wywołana: miejscowym niedokrwieniem, bliznami tkankowymi czy zwłóknieniami, z punktami spustowymi.

Podczas palpacji, wyczuć można, iż włókna mięśniowe punktów spustowych mają postać guzków czy ziarenek, które są bardzo tkliwe miejscowo. Punkty spustowe w zależności od stanu pacjenta mają formę: aktywną lub utajoną.

Punkty spustowe utajone to takie, które nie dają żadnych objawów klinicznych, jeśli nie są uciskane. Utajone punkty podczas ich prowokowania powodują dolegliwości bólowe miejscowe i promieniujące, ale zwolnienie ucisku powoduje, iż ból i inne objawy zanikają.

Punkty spustowe aktywne, to punkty które są odpowiedzialne za występujące objawy. Jeśli w trakcie drażnienia punktu, terapeuta wywoła objawy z jakimi zgłasza się pacjent, potwierdza to aktywność danego miejsca.

Istotnym faktem dla terapii jest występowanie licznych punktów spustowych na niewielkim obszarze. Wówczas najczęściej okazuje się, iż z całego skupiska jeden punkt znacząco się wyróżnia w kwestii prowokowanych objawów – aktywny punkt. Jego duża aktywność powoduje, że inne punkty są pobudzane i również wpływają na objawy, ale w mniejszym stopniu – punkty satelitarne. W postępowaniu terapeutycznym, ważne jest odnalezienie punktu najbardziej aktywnego i odpowiednia praca na nim, gdyż ma to wpływ na wyciszenie pozostałych punktów.

Punkty spustowe występują praktycznie we wszystkich mięśniach, zarówno tych przykurczonych i o wzmożonym napięciu jak i w mięśniach rozciągniętych i o obniżonym tonusie. Lokalizacja punktów spustowych nie jest ograniczona tylko do brzuśców mięśniowych, mogą występować także w obrębie :

• ścięgien
• więzadeł
• okostnej

Przyczyny powstawania punktów spustowych:

• urazy
• długotrwałe unieruchomienie
• stany przeciążeniowe mięśni
• przewlekły wzmożony tonus mięśniowy
• infekcje
• zaburzenia hormonalne
• zaburzone wzorce ruchowe – wytworzenie kompensacji ze strony synergistów i antagonistów mięśni przykurczonych
• czynniki środowiskowe – przeciągi, ciepło, zimno.

Punkty maksymalnie bolesne powstają w tkankach w wyniku przeciążeń statycznych i dynamicznych. Podrażnienie mięśni objawia się lokalnym bólem, który w konsekwencji prowadzi do wzrostu tonusu mięśniowego oraz kompensacyjnego ustawienia segmentów ciała.

Punkty maksymalnie bolesne wyczuwane są w badaniu palpacyjnym jako twarde guzki o dużej wrażliwości uciskowej. Typową lokalizacją punktów są mięśnie o podwyższonym napięciu mięśniowym – mięśnie toniczne. Są to mięśnie, które na przeciążenia reagują najczęściej wzrostem napięcia, co prowadzi do zaburzonego ukrwienia i słabszego natlenowania. Punkty maksymalnie bolesne mogą się także lokalizować w przejściu brzuśca w ścięgno, w więzadłach oraz w miejscu przyczepu kostnego.

Metody leczenia punktów spustowych i punktów maksymalnie bolesnych

Metody leczenia punktów spustowych i punktów maksymalnie bolesnych obejmują działania mające na cele dezaktywację danego miejsca. Wśród technik uwalniania punktów wyróżnia się:

• kompresja ischemiczna nazywana też kompresją niedokrwienną. Technika polegająca na stosowaniu ucisku na aktywny punkt, aż do momentu wyciszenia dolegliwości. Dezaktywacja punktu zachodzi w wyniku reakcji na zablokowanie krążenia, które po zwolnieniu ucisku odtwarza prawidłowe krążenie krwi i chłonki. Ucisk powoduje początkowo pojawienie się bólu, jednak stopniowo powinien on ulegać wyciszaniu (około 5-15 sekund).

• technika Spray&Stretch wykorzystuje chłodzenie okolic punktu spustowego sprayem i rozciąganie przykurczonych tkanek. Jest to technika, która umożliwia wykonanie bezbolesnego rozciągnięcia, które jest kluczowym elementem postępowania.

• techniki energii mięśniowej wykorzystują pracę na tkankach miękkich, w celu uwolnienia skróconych włókien mięśniowych. Wykorzystuje się takie techniki jak: poizometryczna relaksacja mięśni (PIR), hamowanie reciprokalne oraz skurcz izokinetyczny czyli kombinacja skurczów izometrycznych i izotonicznych.

• pozycyjne rozluźnianie polega na układaniu poszczególnych segmentów ciała w pozycji rozluźnienia z jednoczesnym uciskiem punktu aktywnego. Osiągnięcie rozciągnięcia włókien przy ucisku, sprawia że ból zanika w ciągu kilku-kilkunastu sekund. Ważnym aspektem techniki jest bierność pacjenta podczas przemieszczania ciała.

• kinesiology taping w terapii punktów spustowych i punktów maksymalnie bolesnych wykorzystuje technikę „krzyży bólowych”, które stymulują krążenie krwi, poprawiając zaopatrzenie tkanek w produkty odżywcze oraz usprawniają usuwanie produktów przemiany materii.

• igłoterapia (suche igłowanie) jest techniką, w której wykorzystuje się nakłucie igłą, bez konieczności podawania leku. Technika wymaga dokładnej lokalizacji punktów, gdyż nakłucie ma charakter celowany. Wywołuje ono reakcję drżeniową, oraz wpływa na zmiany biomechaniczne w obrębie konkretnego punktu.

Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu igłoterapii

Wskazaniem do stosowania igłoterapii są aktywne punkty spustowe oraz punkty maksymalnie bolesne. W przypadku przeciwwskazań, można je podzielić na przeciwwskazania względne i bezwzględne.

Przeciwwskazania bezwzględne dla igłoterapii:

• stany zapalne skóry
• ciąża
• przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych
• zmiany barwnikowe skóry
• wykonywanie zabiegu przez struktury nerwowe i naczyniowe
• choroby o podłożu organicznym
• wykonywanie zabiegu u dzieci

Przeciwwskazania względne dla igłoterapii:

• brak zgody pacjenta
• wielopoziomowe podrażnienie więzadeł kręgosłupa
• stosowanie leków przeciwbólowych – zaburzony obraz objawów
• liczne punkty nadmiernej wrażliwości, z brakiem punktu dominującego
• wcześniejsza praca manualna(manipulacja stawowa)- może grozić przestymulowaniem i wywołaniem silnych reakcji pozabiegowych.

Igłoterapia –oddziaływanie nakłucia na tkanki

Zabieg igłoterapii został odkryty trochę przypadkowo. Lekarze próbując podać leki dostawowo, czasami natrafiali na różne ograniczenia, które nie  pozwalały na podanie leku. Jednak ku zdziwieniu, mimo iż lek nie był podawany, bardzo często obserwowano istotną poprawę stanu pacjenta. Niemożność podania leku, zmuszała lekarza na próby w różnych miejscach, dzięki czemu dotykał igłą różnych punktów okołostawowych. Zaczęto więc obserwować i badać reakcje po zabiegach iniekcyjnych, które to doprowadziły do powstania metody zwanej igłoterapią.

Nakłucie ma miejsce w punktach spustowych oraz punkach maksymalnie bolesnych. W pierwszej chwili na myśl nasuwa się brzusiec mięśniowych, jednak zdecydowanie częściej zmienione tkanki lokalizują się na przejściu ścięgna w okostną. Są to miejsca, które przyjmują na siebie bardzo duże obciążenia i w konsekwencji ulegają przeciążeniom. Miejscami zmienionymi chorobowo najczęściej są więzadła, które spajają ze sobą elementy stawowe oraz przyczepy kostne mięśni. Do ich podrażnienia dochodzi w wyniku przewlekłego i nadmiernego napięcia mięśniowego, gwałtownego urazu, który prowokuje powstanie obronnego napięcia oraz napięć o charakterze emocjonalnym.

Reakcja na nakłucie aktywnego miejsca może być bardzo intensywna, zwłaszcza jeśli chodzi o wieloletnie schorzenie. Dochodzi wówczas do „szoku miejscowego” czyli gwałtownej reakcji na ukłucie. Pojawić się może znany pacjentowi ból, uczucie ciepła, mrowienia oraz promieniowania bólu w odległe miejsca. W wyniku ukłucia dochodzi do silnego pobudzenia struktury, dzięki czemu uruchomione zostają procesy regeneracyjne, redukcji ulega wzmożone napięcie mięśniowe oraz odtworzone zostają prawidłowe wzorce biomechaniczne. Zniesienie bólu oraz napięcia, pozwala na odtworzenie prawidłowej długości i elastyczności mięśni, a co za tym idzie fizjologicznej ruchomości.

Zasady wykonywania zabiegu igłoterapii        

Każdy zabieg musi być wykonywany z bezwzględnym przestrzeganiem zasad stosowania iniekcji, tzn. zabieg musi być wykonywany w warunkach septycznych. Podczas zabiegu poszukuje się igłą miejsc wrażliwych na ukłucie, poprzez przesuwanie skóry z tkwiącą w niej igłą. Terapeuta poszukuje miejsc, z których pojawi się promieniowanie do rejonu bólu odczuwanego przez pacjenta – ból z którym zgłosił się pacjent.  Dotknięcie igłą pola aktywnego prowokuje silną reakcję, natomiast miejsca nieaktywne często nie prowokują żadnych odczuć.

Struktury najczęściej poddawane igłoterapii

• więzadła w obrębie kręgosłupa – nadkolcowe, międzykolcowe
• więzadła w obrębie miednicy – krzyżowo-guzowe, krzyżowo-biodrowe, biodrowo-lędźwiowe,
• przyczep mięśnia biodrowo-żebrowego - okostna żeber 4-6
• więzadła poboczne kolana – piszczelowe, strzałkowe
• głowa strzałki
• okostna nadkłykci kości ramiennej – przyśrodkowy, boczny
• krętarz większy kości udowej
• torebka stawowa stawu barkowo-obojczykowego
• torebka stawowa stawu mostkowo-obojczykowego
• okostna wyrostka rylcowatego kości promieniowej
• kąt górny łopatki
• okostna wyrostka kruczego łopatki
• guzek podpanewkowy łopatki

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta